Chim Việt Cà nh Nam [ Trở VỠ] [ Trang chủ ] [ Tác giả ]
Ká»· niệm vá»›i Cà Mau Cát Hoà ng "Rá»… Ä‘Æ°á»›c cắm nÆ¡m oà ôm eo biển" - Câu thÆ¡ của Huỳnh Thuý Kiá»u đã tháºt sá»± ám ảnh tôi. Äến khi tình cá» gặp lại ngÆ°á»i bạn là m bên ngà nh Truyá»n hình tâm sá»±: "Dù đã Ä‘i nhiá»u nÆ¡i trong và ngoà i nÆ°á»›c, nhÆ°ng khi ở trên cao nhìn xuống thấy mÅ©i Cà Mau giống in hình vẽ trên bản đồ Tổ quốc, thì anh rất xúc Ä‘á»™ng - má»™t cảm giác thiêng liêng tháºt sá»±". Hai tác Ä‘á»™ng nầy đã thôi thúc tôi viết vá» ká»· niệm vùng cuối đất cùng trá»i nầy, mà vốn dÄ© tôi đã hằng hoà i cảm muốn ghi lại.
Lần đầu tôi vá» Cà Mau và o Ä‘á»™ giữa năm 1978. Nói vá» là nói má»™t cách tình cảm của ngÆ°á»i Nam bá»™, chá»› tháºt ra là đi thá»±c táºp, Ä‘i Ä‘iá»u tra chi phà sản xuất giá thà nh nông-thuá»· sản đối vá»›i chuyên ngà nh há»c Kinh tế Váºt giá.
Vá» vá»›i Cà Mau lúc ấy rất cá»±c. Từ Xa cảng Miá»n Tây, chúng tôi phải xếp hà ng mua vé (theo giấy giá»›i thiệu của Nhà trÆ°á»ng) Ä‘i xe đò vá» Bạc Liêu. Từ bến xe Bạc Liêu phải xếp hà ng mua má»™t chặng vé Ä‘i tiếp vá» Thị xã Cà Mau (Tất nhiên là đêm ấy chúng tôi phải ngủ bụi tại bến xe Bạc Liêu để chá»). VỠđến Thị xã Cà Mau phải ngủ trá» thêm má»™t đêm để chá» sáng hôm sau Ä‘i đò máy vá» huyện Ngá»c Hiển, huyện Trần Văn Thá»i (Lúc nầy Ä‘oà n tách là m hai, má»™t vá» huyện Trần Văn Thá»i, má»™t vá» huyện Ngá»c Hiển, tôi may mắn được vá» huyện Trần Văn Thá»i - May mắn do được táºn hưởng nguồn nông-thuá»· sản dồi dà o; Ä‘oà n vá» huyện Ngá»c Hiển phải trÆ°á»ng kỳ chiến đấu vá»›i tÆ°Æ¡ng, chao). Äêm đầu tiên ở Thị xã Cà Mau, lần đầu tôi được ăn con sò huyết (sò huyết mua ngoà i chợ Ä‘em vá» trụn nÆ°á»›c sôi của nhà trá», dùng dao tách ra chấm muối ăn tÆ°Æ¡i ) và uống rượu gạo, tôi lỡ tay dao để đứt ngón tay trá» trái, nay còn vết thẹo ká»· niệm.
Äò máy từ Thị xã Cà Mau xuôi dòng sông Ông Äốc từ sáng sá»›m đến khoảng 15 giá» chiá»u má»›i cáºp bến xã Phong Lạc, huyện Trần Văn Thá»i. Chúng tôi phải lá»™i bá»™ gần 3 cây số nữa má»›i vỠđến ấp Äất Cháy để ở nhá» nhà dân tác nghiệp. Tôi còn nhá»› rõ cảnh trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i có ghé nhà má»™t chị chủ nhà xin nÆ°á»›c uống. Rất lạ là chị nầy thấy chúng tôi tá» vẻ sợ hãi, Ä‘i thụt lùi và có ý tránh mặt. Chừng hiểu ra thân pháºn và mục Ä‘Ãch của khách, thì chị thay đổi thái Ä‘á»™ mừng rỡ và má»i nÆ°á»›c uống thoải mái. Chị tâm sá»±: Mấy chú, mấy anh thông cảm, tại tui thấy mấy chú, mấy anh mang vác cồng ká»nh, tui cứ tưởng mấy ông Chà Và (ngÆ°á»i Ấn) bán vải, sợ quá muốn trốn (Số là và o thá»i Ä‘iểm đó kinh tế ở vùng đất nầy mang nặng tÃnh tá»± cung tá»± cấp, mấy ngÆ°á»i Ấn mang vải đến bán chịu hẹn ngà y đến lấy tiá»n, dân sở tại sợ mấy ông Chà Và có ngải thÆ° ếm phải cố lo chạy tiá»n để trả rất khổ nên nhiá»u ngÆ°á»i rất e sợ).
Tôi lại có may mắn đến hai lần khi được ở Ä‘áºu chung nhà vá»›i Chú Năm Trưởng Ä‘oà n (Chú Năm còn có tên thÆ°á»ng gá»i là Ông Năm Quáºn Äạo. Năm Quáºn Äạo là thế nà o? Tôi há»i chú chỉ cÆ°á»i cÆ°á»i không giải thÃch, chỉ biết chú là Ông già Ba Tri lên Sà i Gòn là m thợ đóng già y trÆ°á»›c khi thoát ly tham gia công tác cách mạng. Sau giải phóng tôi cùng há»c chung và đi vá»›i chú, thấy chú đến đâu cÅ©ng được má»i ngÆ°á»i trá»ng vá»ng tiếp đãi nồng háºu. Có lẽ do chú vui tÃnh dá»… gần gÅ©i hay có liên quan đến kỳ tÃch sá»± việc nà o đó mà chú không muốn kể). Chủ nhà tôi ở Ä‘áºu là chú Ba HÆ°ng - Bà thÆ° Chi bá»™ ấp, nhà còn có thÃm Ba và hai cô con gái tên Bê và tên Nhá»±t. Vá»›i cách sống "3 cùng" (Cùng ăn, cùng ở, cùng là m) của những ngÆ°á»i kháng chiến má»›i ở rừng ra, chẳng mấy chốc chú Năm Quáºn Äạo và tôi gắn bó nhÆ° chung má»™t gia đình vá»›i Chú thÃm Ba HÆ°ng và hai em: Bê, Nhá»±t. Ngoà i thá»i gian Ä‘i thá»±c táºp, những buổi chiá»u rảnh rá»—i tôi cùng Bê, Nhá»±t bÆ¡i xuồng ra Äầm Bà TÆ°á»ng kéo lÆ°á»›i bắt tôm cá. Äầm Bà TÆ°á»ng (đầm Thị TÆ°á»ng) rá»™ng mênh mông có trên ba mÆ°Æ¡i cây số vuông, ngoà i các luồng lạch sâu, Ä‘a phần nÆ°á»›c chỉ lấp xấp ngang ngá»±c, ngang bụng, nên rất dá»… kéo lÆ°á»›i và thÆ°á»ng bắt được nhiá»u tôm, cá (có thể lúc nầy còn Ãt ngÆ°á»i đánh bắt). Má»™t lần, tôi tà y khôn già nh bÆ¡i xuồng, nhÆ°ng lại không quen bÆ¡i kiểu 2 chèo, sức đẩy tuy có mạnh nhÆ°ng không đồng Ä‘á»u khiến xuồng láºp úp, ba anh em vừa bị mất hết tôm, cá vừa chịu Æ°á»›t lốp ngốp vá» nhà , còn bị má»™t tráºn cÆ°á»i chá»c quê mắc cỡ hết biết.
Äiá»u khiến chúng tôi nhá»› mãi là tình cảm bà con rất tốt, hiá»n hoà và hiếu khách. Bất kỳ má»i nÆ¡i chúng tôi đến Ä‘á»u được tiếp đón nồng háºu, bà con tạo Ä‘iá»u kiện cho chúng tôi là m việc đạt kết quả tốt nhất và luôn luôn sau buổi là m việc còn được má»i ở lại dùng bữa cÆ¡m đạm bạc vá»›i gia đình. Bữa cÆ¡m đạm bạc mà hầu nhÆ° trong nhà có món ngon váºt lạ gì bà con Ä‘á»u Ä‘em hết ra chiêu đãi. Tôi nhá»›, khi lần đầu anh em chúng tôi được ăn món rau cần nÆ°á»›c, thì ai nấy Ä‘á»u xuýt xoa cho là "Rau cần hết sẩy". Váºy là , bà con mình thiệt bụng bổ sung rau cần nÆ°á»›c nhiá»u quá sá, đến Ä‘á»™ cuối bữa ăn thịt cá hết nhẳn mà rau cần còn la liệt. Thiệt mắc cở hết biết!
Äến ngà y từ giã bà con, năm nhóm - năm nhà ở Ä‘áºu, mấy thằng há»c trò mắc dịch chuyá»n nhau tá» tiá»n giấy mệnh giá 10 đồng, khúm núm hai tay trao chủ nhà gá»i là "phụ chút đỉnh nÆ°á»›c mắm, dầu hoả". Äâu có nhà nà o, ngÆ°á»i nà o chịu lấy (Nói vui ai lấy mà xà i được chết liá»n, vì tiá»n rách xếp tÆ° dấu kỹ). Riêng tôi, cảnh ra Ä‘i còn mang theo nÆ°á»›c mắt của em Bê, em Nhá»±t cùng lá»i dặn dò thắm thiết của chú thÃm Ba.
Ra đến Thị xã Cà Mau, em nà o em nấy giải phóng hết tÆ° trang mang theo để vá» cho nhẹ gánh (chá»› tháºt ra không nhẹ gánh cÅ©ng không được, vì thiếu tiá»n Ä‘i xe đò. CÅ©ng may, hồi đó đồ cÅ© còn bán chạy).
Vá» nhà , lâu lâu sau nhá»› quá tôi có là m bà i thÆ¡ gởi Äất Cháy:
Lâu lắm không vỠthăm Phong Lạc
Thương rau cần nước gái duyên quê
Bà TÆ°á»ng (đầm) cá quẫy chao đầu sóng
Äất Cháy trong ta hẹn chuyến vá»Năm 1991, tôi có dịp trở vá» Cà Mau lần thứ hai. Chuyến Ä‘i nầy vá»›i mục Ä‘Ãch là tham quan mô hình "Lâm ngÆ° kết hợp". Äược Ä‘i cả rừng trà m Sông Trẹm - Thái Bình; rừng Ä‘Æ°á»›c Tam Giang - Năm Căn; đặc biệt là được ra táºn Äất MÅ©i Cà Mau để nghe hồn bồi hồi bổi hổi. NhÆ°ng lại không thể vỠấp Äất Cháy, xã Phong Lạc, huyện Trần Văn Thá»i. Không biết bao lần tôi đã tá»± trách lòng mình lá»—i hẹn. Tệ thiệt tệ!
Năm 2007, má»™t bạn văn ở Cà Mau Ä‘iện cho tôi: Mai em Ä‘i Äất Cháy, anh đặc tả chuyện anh để em xem xem. Sau đó tôi được tin nhắn: "Chú Ba HÆ°ng đã mất, còn ngÆ°á»i ấy của anh đã theo chồng vá» Năm Căn rồi". Ôi...!
Năm 2008, cùng má»™t bạn văn ở Äà Lạt quyết tình vá» thăm Cà Mau. Äi ná»a Ä‘Æ°á»ng gãy chuyến, ấm ức lòng chẳng biết tá» cùng ai!Năm 2009 và biết chừng bao năm nữa, chẳng lẽ tôi lại vô duyên lỡ hẹn mãi vá»›i Cà Mau?
Cát Hoà ng
[ Trở VỠ]