Chim Việt Cà nh Nam [ Trở VỠ] [ Trang chủ ] [ Tác giả ]
Má»—i Quốc gia hoặc vùng, miá»n ngà y Tết Ä‘á»u mang đặt trÆ°ng riêng.Ở đây chỉ xin ghi lại đôi nét cảm nháºn vá» phong tục Tết Việt Nam mang đặc thù ở miá»n Nam nói chung và của Bến Tre nói riêng.
Tản mạn Tết Cát Hoà ng Ngay từ tháng chạp bà con mình đã tất báºt chuẩn bị đón Tết. Há»™ buôn bán lo trữ bánh mứt, trà rượu, áo quần,... để phục vụ; há»™ nông thôn lo thu hoạch mùa vụ lúa, khoai, cây trái,... và má»i ngÆ°á»i cùng chuẩn bị đón Tết.
Tuỳ theo dá»± Ä‘oán và canh thá»i tiết, từ giữa tháng chạp mà má»—i nhà lặt lá mai để cây mai trổ bông rá»™ và o ba ngà y Tết (Lúc nầy bà con mình chÆ°a đúc kết được kinh nghiệm nhÆ° bây giá», đã lặt lá mai và chăm bón phân trÆ°á»›c và o khoảng giữa năm để cây mai cho nhiá»u nụ, nhiá»u bông to đẹp hÆ¡n).
Khoảng từ 20 đến 25 má»i ngÆ°á»i táºp trung lo tảo má»™ hiếu nghÄ©a vá»›i ngÆ°á»i đã mất. Quê tôi có lệ sáng ngà y 25 nhà nhà há»p vá» Nhà Thá» Tổ (thá» những ngÆ°á»i có công đầu khai phá đất) để cúng viếng, sau đó vầy Ä‘oà n Ä‘i tảo má»™, xong quay lại nhà thá» chung vui tiệc cúng.
Thá»i gian nầy bá»n trẻ được nghỉ há»c phụ lo việc nhà . Ấn tượng nhất là được tham gia quết bánh phồng - Äây còn là dịp phô trÆ°Æ¡ng sức vóc, đứa nà o được chá»n và o vai quết bánh là rất sÆ°á»›ng (Mệt mà sÆ°á»›ng. Bởi vì, quết không tá»›i là nếp hoặc khoai mì không nhừ là m bánh sượng nÆ°á»›ng không nở, không phồng. Bây giá» nhắc lại cắc cá»› có ngÆ°á»i hổng tin có loại bánh nÆ°á»›ng phồng đến Ä‘á»™ găm mút kim vá áo). Xóm tôi có anh Ba cắc cá»›, đến những chà y cuối quết bánh là giả vá» xỉu vô vai chị MÆ°á»i. Chẳng biết chị MÆ°á»i nguýt háy giáºn dá»—i thế nà o mà anh chị gắn bó tình nghÄ©a chồng vợ sanh ra chục đủ đầu toà n con gái.
Chiá»u 23 má»i nhà đá»u có lá»… cúng Ä‘Æ°a Ông Táo vá» trá»i. Sau khi tiá»…n Ông Táo vá» trá»i, má»i ngÆ°á»i bắt đầu dá»n dẹp, lau chùi, trang hoà ng bà n thỠông bà , treo tranh, câu đối,... và chÆ°ng hoa quả ở những nÆ¡i trang trá»ng để đón Tết.
Riêng tôi có má»™t ká»· niệm buồn nhá»› mãi. Äó là , và o năm tôi há»c lá»›p đệ thất (lá»›p 6 bây giá») gia đình tôi không là m lá»… Ä‘Æ°a Ông Táo và năm đó gia đình tôi cÅ©ng không đón Tết, vì năm đó cha tôi mất do tai nạn chiến tranh. Buổi chiá»u Ä‘Æ°a Ông Táo là buổi kéo cá»a mả cha tôi, vá» ngang chùa nghe vang vang tiếng chuông vá»ng lá»… tiển Ä‘Æ°a Ông Táo mà lòng tôi xốn xang hết biết. Tiếng chuông chùa buổi ấy sau nầy còn thỉnh thoảng chợt vá» trong giấc ngủ của tôi nhắc tôi nhá»› sá»± nghiệt ngả muôn Ä‘á»i chiến cuá»™c.
Chiá»u ba mÆ°Æ¡i Tết (hoặc hăm chÃn và o Năm có tháng thiếu ngà y) nhà nhà đá»u là m lá»… cúng rÆ°á»›c Ông Bà . Nhìn cổ lá»… ngÆ°á»i ta có thể phá»ng Ä‘oán mức Ä‘á»™ già u có hoặc nghèo khó của má»—i gia đình. Song, có những món ăn phổ thông nhất thiết phải có nhÆ°: CÆ¡m trắng, thịt heo kho nÆ°á»›c dừa, khổ qua hầm, dÆ°a giá, bánh tét và rượu. Äiá»u đáng nhá»› là khi ấy (Những năm tháºp ká»· 70 thế ká»· 20 trở vá» trÆ°á»›c) nhiá»u nhà dà nh khoảnh ruá»™ng riêng để cấy lúa, nếp ngon để nấu cÆ¡m, là m bánh và nấu rượu cho tháºt ngon để tá» bà y lòng thà nh kÃnh dâng Ông Bà .
Mùng ba Tết má»i nhà cúng tiá»…n Ông Bà cùng nghi thức nhÆ° lá»… đón, nhÆ°ng đặc biệt có món thịt gà luá»™c (Cúng xong cắt riêng cặp cẳng gà đem treo chái hiên nhà để bói toán hay là m gì nữa mà tháºt tình đến giá» tôi chÆ°a hiểu hết).
Ngoà i lẽ tết chÃnh, bà con mình còn tổ chức tết cây, tết váºt nuôi (Ông chuồng Bà Chuồng), thể hiện lòng tri ân đối vá»›i tạo váºt gắn bó trong cuá»™c sống thân thiết.
Äêm trừ tịch (còn gá»i là lá»… Giao thừa. Trừ tịch vá»›i ý nghÄ©a "khu trừ ma quá»·" Ä‘em bá» hết những gì xấu xa của năm cÅ© và đón nháºn má»i Ä‘iá»u tốt đẹp từ năm má»›i) là giá» phút thiêng liêng nhất, má»i ngÆ°á»i trong gia đình quây quần cúng bái và đón lá»™c Tết. Con cháu mừng tuổi Ông, Bà , Cha, Mẹ và nháºn lá»™c. Sau đó rủ nhau Ä‘i chùa xin lá»™c Pháºt.Từ giá» phút giao thừa trở Ä‘i, má»i ngÆ°á»i kiêng cá» không được cãi cá» nghịch ngợm, quở mắng trách phạt nhau. Ai nấy Ä‘á»u tay bắt mặt mừng, vui vẻ niá»m nở, chúc nhau những Ä‘iá»u tốt là nh nhất. Sáng mùng má»™t Tết lại chá»n ngÆ°á»i có tên đẹp, tÃnh tình hoà nhã để xông đất, xông nhà .
Mùng má»™t Tết Cha, mùng hai Tết (Nhà ) Vợ, mùng ba Tết Thầy. Thá»i thÆ¡ ấu tôi có má»™t Ông Thầy đặc biệt (nghe kể lại là tôi có táºt khóc đêm nhá» Thầy sên bùa cho Ä‘eo mà hết) mà hà ng năm cha mẹ tôi Ä‘á»u sắm quà và hÆ°á»›ng cách để tôi Ä‘i vÆ°á»›ng Thầy (Quà thÆ°á»ng là phong bánh in và há»™p trà con chim én). Thá»i há»c Trung há»c bá»n tôi hình thà nh Bút nhóm HÆ°Æ¡ng Bình, ngà y mùng ba Tết nà o cÅ©ng Ä‘i viếng Thầy Cô (nhÆ°ng chỉ chúc không bái).
Tết Máºu Tý qua có dịp há»p lại nhóm Ä‘i thăm cô giáo cÅ© ở chùa VÄ©nh Trà ng (Mỹ Tho) nhÆ°ng vui buồn xen lẫn. Bởi mấy tên há»c trò thì ngồi chá»…m chệ trên ghế chÃnh Trai Ä‘Ã n Nhà Pháºt trong khi cô giáo phải đứng mà tiếp đãi (do Cô không là tiểu, là sÆ°). Sau đó cô giáo và há»c trò xuống trÆ°á»ng cô dạy (XÆ°a dạy văn đệ tam đệ nhị cấp. Nay dạy mẫu giáo) ôn cố tri tân và luáºn bà n chữ Duyên chữ Nghiệp... Ôi trá»i!
Äá»™ con nÃt thÃch quần áo má»›i bao nhiêu thì thÃch tiá»n lì xì bấy nhiá»u. Tiá»n lì xì dùng để mua pháo đốt và chÆ¡i bầu cua cá cá»p. Xóm tôi có má»™t chị tên Bảy nổi danh là "con Bảy bầu cua" - Nó chỉ lá»›n hÆ¡n tôi và i tuổi mà khôn ác, con nÃt trong xóm có bao nhiêu tiá»n bị nó dụ chÆ¡i thua sạch. Tôi thua đến Ä‘á»™ phải đạp xe hÆ¡n 10 cây số Ä‘Æ°á»ng cá»±c xấu xuống nhà cô tôi kiếm tiá»n lì xì vá» chÆ¡i tiếp để... thua tiếp.
TrÆ°á»›c năm Nhà nÆ°á»›c cấm đốt pháo, Tết rình rang tiếng nổ và cÅ©ng lắm tai Æ°Æ¡ng cháy ngÆ°á»i toé máu. Tụi nhá» chúng tôi có đứa gan lỳ nghịch ngợm, răng cắn tháºt chặt ná»a viên pháo tiểu rồi thách đứa khác đốt, pháo nổ chỉ xé phần chót đầu pháo hÆ¡i rát môi chút xÃu. Lại có thằng liá»u chẳng hiểu thủ Ä‘oạn, ngáºm nguyên viên pháo, cÅ©ng thách đốt, nổ ầm má»™t tiếng Tết khá»i ăm cÆ¡m (húp cháo còn oải, là m sao nhai cÆ¡m, nói gì ăn thịt).
Tết Ká»· Sá»u 2009 dân số Bến Tre tăng gấp gần 7 lần so vá»›i 100 năm trÆ°á»›c (Dân số tỉnh Bến Tre có 216.168 ngÆ°á»i và o năm Tân Sá»u - 1901). NghÄ©a là đã có biết bao lá»›p ngÆ°á»i được sinh ra và đã mất Ä‘i. Song, phong tục, táºp quán Tết ở đất Bến Tre không thay đổi nhiá»u mấy. Tin tưởng rằng truyá»n thống, bản sắc tốt đẹp đó mãi được duy trì, tôn vinh và phát huy. Ngược lại mấy chuyện không hay nhÆ° đốt pháo, cá» bạc,... và gây chiến nhÆ° kể trên vÄ©nh viá»…n chấm dứt để má»i ngÆ°á»i vui hưởng mùa xuân trá»n vẹn./.
[ Trở VỠ]Cát Hoà ng
Bến Tre