Chim
Việt Cành Nam [
Trở Về ]
[ Tác giả ]
Hướng
về biển, đảo của tổ quốc,
Đội
trưởng Thủy quân Lương văn Thành, hy sinh tại đảo
Ghềnh
Bà, tấn Cù Mông
khi
chiến đấu với phỉ Thanh năm 1864 triều Tự Đức
Trần
viết Ngạc
Lương
văn Kiệt
TS
Nguyễn văn Thưởng
|
Trong chuyến đi
điền dã để sưu tầm tư liệu về Phù Quận công Lương
văn Chánh, người đã có công khai hoang lập ấp tỉnh Phú
Yên ngày nay, chúng tôi đã tiếp cận được tư liệu về
một hậu duệ của Ông, đó là Đội trưởng thủy quân Lương
văn Thành, đã hy sinh tại Ghềnh Bà, tấn Cù Mông vào năm
1864 và đã được Vua Tự Đức sắc phong Hiệu trung Kỵ úy,
chánh đội trưởng tinh binh. Sắc đề ngày 27 tháng 10 năm
Tự Đức thứ 17 (1864).
Toàn bộ tư liệu
về Lương văn Thành đã được người cháu cố là ông Lương
Do cất giữ cẩn thận, gồm có:
1. Cấp bằng của
Phó lãnh binh tỉnh Bình Định họ Trần cho binh Lương văn
Thành được giữ chức Ngũ trưởng thuộc thập Nhất, đội
Ba, Hữu cơ. Cấp bằng ký ngày mồng 1 tháng 4 năm Tự Đức
thứ 7 (1854) [1].
2. Cấp bằng của
Phó lãnh binh tỉnh Bình Định họ Võ và Quản đạo đạo
Phú Yên họ Lê [2] đề ngày 20 tháng 1 năm Tự Đức thứ 12
(1859) thăng Ngũ trưởng Lương văn Thành lên giữ chức Đội
trưởng ngoại ủy đội Ba, Hữu cơ tỉnh Bình Định. Cấp
bằng có đóng dấu Bình Định Phó lãnh binh quan quan phòng
và Phú Yên đạo ấn [3].
3. Cấp bằng của
Đàm giang trú thứ, quyền sung Quản đốc họ Lê cấp cho Đội
trưởng ngoại ủy Lương văn Thành được làm quyền Đội
trưởng đội Tám thuộc Tả cơ tỉnh Bình Định đề ngày
mồng 8 tháng 6 năm Tự Đức thứ 15 (1862). Cấp bằng có dấu
của Đàm giang trú thứ Lê Linh: Lê Linh tín ký.
4. Sắc phong của
vua Tự Đức truy tặng Đội trưởng Lương văn Thành chức
Hiệu trung Kỵ úy tinh binh chánh đội trưởng và ban thụy
Hùng Quả cho Lương văn Thành đã hy sinh ngày 25 tháng 6 năm
Tự Đức thứ 17 tại Ghềnh Bà, Cù Mông trong khi đi tuần
tiễu tại hải phận Bình Định. Sắc phong đề ngày 27 tháng
10 năm Tự Đức thứ 17 (1864) có đóng ấn Sắc mệnh chi bửu.
Đây là tư liệu quan trọng nhất về Lương văn Thành.
5. Tờ bẩm của
Lương văn Thuộc, con của cố Chánh đội trưởng Lương văn
Thành, xin miễn việc binh dao gửi lên Đạo Phú Yên có thị
thực của lý trưởng Nguyễn hữu Truyền đề ngày tháng 12
năm Tự Đức thứ 17 (1864) có bút phê của Đạo Phú Yên "Phụng
chuẩn binh dao chung thân " và có ấn của Phú Yên đạo.
Đây là tờ bẩm
xin miễn sưu dịch và binh dịch cho Lương văn Thuộc nhưng
nhờ đó ta biết rõ Lương văn Thành đã hy sinh ngày 25 tháng
6 năm Tự Đức thứ 17 (1864) tại Ghềnh Bà, Cù Mông tấn.
Việc tiếp cận
được 5 văn bản nói trên cung cấp cho chúng ta rất nhiều
thông tin:
a). Một hậu duệ
của Phù Quận Công Lương văn Chánh là Lương văn Thành đã
chiến đấu trong thủy quân Bình Định - Phú Yên, từ cấp
binh đến cấp Chánh đội trưởng và đã hy sinh, được triều
đình ghi nhận công lao, vua Tự Đức đã truy tặng chức Hiệu
trung Kỵ úy tinh binh Chánh đội trưởng và ban thụy Hùng Quả,
hàm chánh nhất phẩm. Đây là một tài liệu quý, ghi nhận
công lao của một hậu duệ Lương văn Chánh, thêm niềm tự
hào cho gia tộc họ Lương. Lương văn Thành xứng đáng được
tôn vinh tại quê hương ông (Thôn Phước Mỹ, xã Hòa Bình
2, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên).
b). Qua hồ sơ đầy
đủ của Lương văn Thành ta biết thêm về lịch sử hành
chính tỉnh Phú Yên: Vào năm 1854 cho đến 1864, Phú Yên là
một đạo thuộc tỉnh Bình Định.
c). Binh chế thủy
quân lúc nấy giờ: Đơn vị nhỏ nhất là ngũ, 8 ngũ lập
thành một đội; đội chia làm hai thập, mỗi thập gần 4
ngũ. Đơn vị lớn hơn đội là cơ. Ở Bình Định - Phú Yên
bấy giờ có 3 cơ là Hữu cơ, Trung cơ và Tả cơ. Chỉ huy
quân đội cấp tỉnh là quan lãnh binh và phó lãnh binh. Chỉ
huy cơ là quan hiệp quản. Trong các bằng cấp, các quan chức
chỉ được nêu họ (Trần, Võ) kèm theo quan chức
(lãnh binh, phó lãnh binh, quản đốc) mà không ghi đầy đủ
họ tên.
d). Con dấu có hai
loại:
- ấn
: hình vuông như ấn của vua (sắc mệnh chi bửu, tl 4) ấn
của Quản đạo ... (tl 2)
- quan phòng
là tên gọi con dấu hình chữ nhật của các quan chức như
lãnh binh ... (tl 1, tl 2)
- triện
: con dấu của lý trưởng
- tín ký
: dấu riêng cá nhân quan chức
đ). Cách đóng dấu
:
- dấu của nhà
vua được đóng dưới niên hiệu (Tự Đức ... tl 4). Các sắc,
sắc phong thì dùng ấn Sắc mệnh chi bửu. Mép trên của ấn
phải ở giữa niên hiệu và ngày tháng.
- dấu của quan
chức nói chung, ở đây là quan chức cấp tỉnh được đóng
dưới chữ niên (năm) (tl 1, tl 2, tl 5)
- dấu riêng (tín
ký) của quan chức được đóng ngay dưới dòng chữ ghi ngày
tháng (tl3)
- triện của lý
trưởng chỉ được ở góc trái, bên dưới của văn bản.
Chú
thích
[1] - Tài liệu 1
cho biết binh chế thời Nguyễn (Tự Đức) gồm có quân , dinh,
vệ, cơ, đội. Đứng đầu quân đội cấp tỉnh là lãnh binh
và phó lãnh binh. Vệ chia làm cơ. Bình Định - Phú Yên có
3 cơ là Hữu cơ, Tả cơ và Trung cơ. Cơ chia làm đội. Mỗi
đội gồm 8 ngũ; 4 ngũ làm một thập. Đứng đầu đội là
đội trưởng, ngũ là ngũ trưởng.
[2] - Phú Yên dưới
thời Tự Đức, từ năm 1854 đến 1864, là một đạo thuộc
tỉnh Bình Định. Trông coi Phú Yên là một quản đạo.
[3] - Con dấu vuông
của nhà vua, của quản đạo ... gọi là ấn (phương ấn:
ấn vuông). Con dấu của lãnh binh, phó lãnh binh hình chữ nhật
gọi là quan phòng. Dấu của khâm sai đại thần cũng hình
chữ nhật như trong hòa ước 1862, 1884 ... Ký giữa triều đình
Tự Đức và Pháp.
ẤN - "SẮC MỆNH CHI BỬU "
ẤN (bên trái) và QUAN PHÒNG ( bên phải )
ẤN RIÊNG (TƯ ẤN)
Sắc phong
của vua Tự Đức
cho Chánh đội
trưởng thủy quân
Lương văn Thành
Thừa Thiên hưng
vận, Hoàng đế sắc viết:
Trẫm duy:
Thần tử cư trinh
nãi cát, triều đình tưởng thiện mỹ di. Tư nhĩ Hữu
cơ, Tam đội cấp bằng đội trưởng cố Lương văn Thành,
am thục thủy tình, kiếu tuần hải ngoại. Ba đào xuất một,
cương thừa kích tiếp chi phong, thỉ thạch tung hoành,
cự bão trầm thuyền chi phẫn. Thù thâm chẩn niệm, nghi bí
tinh dương.
Tư đặc truy tặng
nhĩ vi HIỆU TRUNG KỴ ÚY TINH BINH CHÁNH ĐỘI TRƯỞNG, thụy
HÙNG QUẢ, tích chi sắc mệnh.
Ô hô ! Nhất tự
vinh bao, thức thị khuyến trung chi điển. Cửu nguyên khả
tác, thượng ưng sủng mệnh chi quang.
Khâm tai
Tự
Đức thập thất niên
thập nguyệt, nhị
thập thất nhật.
đóng ấn: SẮC
MỆNH CHI BỬU
|
Bản dịch
sắc phong
cho Chánh đội
trưởng Lương văn Thành (*)
Vâng mệnh Trời
dấy vận, Hoàng đế sắc rằng :
Trẫm nghĩ:
Thần tử trung trinh
là tốt, triều đình khen hay chẳng sót. Như nguơi Lương
văn Thành đã quá cố, cấp bằng đội trưởng đội Ba, cơ
Hữu, am hiểu tình hình sông nước, đi tuần ngoài biển. Vào
ra nơi sóng cả, vừa nương gió, quẫy mái chèo, tung hoành
nơi tên đạn, lại ôm mối hận chìm thuyền. Nhớ tưởng
sâu dày, nên làm sáng tỏ việc biểu dương.
Nay đặc biệt truy
tặng ngươi làm HIỆU TRUNG KỴ ÚY CHÁNH ĐỘI TRƯỞNG TINH
BINH , thụy HÙNG QUẢ, ban cho sắc mệnh.
Hỡi ôi ! Một chữ
ban khen, bày tỏ điển lễ khuyến trung, nơi chín suối khá
vâng, hãy nhận vẻ vang ơn sủng.
Hãy kính thay !
Tự
Đức, năm thứ 17 [1864],
tháng 10 ngày 27
đóng ấn: SẮC
MỆNH CHI BỬU
(*) Trần Đại Vinh,
phiên âm và dịch |