Lăng Đan Dương của vua Quang Trung ở đâu ?
Xin góp một câu trả lời
*
Phụ lụcNhững biểu hiện của lăng mộ vua Quang Trung bị quật phá
-
bút ký lịch sử của Nguyễn Đắc Xuân
Trong quá trình
đi tìm dấu tích Cung điện Đan Dương, tôi đã ghi nhận được
một số biểu hiện mà theo tôi rất cần cho việc nghiên cứu
khai quật huyệt mộ vua Quang Trung. Những biểu hiện nầy còn
cần phải tiếp tục nghiên cứu xác minh nhưng nếu không ghi
chép lại sẽ mất.
1.Những bí ẩn chưa giải thích được mà hấp dẫn.
Gia đình ông Nguyễn Hữu Oánh làm nhà ở khu đất hiện nay mới ba đời. Đời thứ nhất làm lý trưởng, con đông, vợ mất sớm. Lúc ấy có người con gái nói giọng Nghệ An văn hay chữ tốt đến xin làm vợ thứ của ông lý trưởng. Bà không cho biết tông tích quê quán ở đâu. Bà hay nói chuyện thơ văn với ông Nguyễn Đình Hiến (*) lúc ông đến xây dựng khu vực hai bên bờ suối Tiên. Bà có thiết lập một cái am thờ lớn hơn bất cứ am nào trong khu vực. Bà cho biết am thờ người khuất mặt chứ không nói rõ là thờ ai. Cho đến lúc bà qua đời, con cháu vẫn chưa biết quê quán bà ở đâu ? Bà có họ hàng gì với anh em nhà Tây Sơn không ? Phải chăng bà lập am [1] để thờ vua Quang Trung ? (Bà là bà nội của ông Nguyễn Hữu Oánh).
2. Những chuyện đang kiểm chứng
2.1. Tấm đá kỳ lạ. Anh Oánh cho biết cụ thân sinh anh có kể, vào khỏang năm 1925, cụ thân sinh đào đất làm vườn đã gặp bốn tấm đá lớn. Cụ đã bán cho dân Phú Cam một tấm, cho một người thân ở Bến Ngự một tấm và tặng chùa Vạn Phước hai tấm.
Chúng tôi đã đi thẩm tra, không tìm được tấm ở Phú Cam và tấm ở Bến Ngự. Hai tấm ở chùa Vạn Phước đã bị vỡ một tấm từ lâu, chỉ còn lại một tấm được dùng làm mặt bàn nhà bếp chùa Vạn Phước. Tấm đá này thuộc lọai đá granít, mặt trên được mài trơn nhẵn, mặt dưới xô xảm còn hằn rõ vết đẽo của một lọai dụng cụ thô sơ. Tấm đá có kích thước lớn: dài 2,72m, rộng 0,67m, dày 0,035m. (Xem A.057A& A.057B) [2]
Ở đường mép tấm đá còn bám vôi vữa giống như lọai vôi vữa chúng bắt gặp trong vùng này và những nơi sẽ đề cập đến phần sau. Phải chăng những tấm đá này bọc chung huyệt mộ bảo vệ quan tài vua Quang Trung ? Trong thời gian ấy, cụ thân sinh ông Oánh cũng đào được nhiều tượng đá. Những tượng đá này lại bị chôn xuống sau ngày vỡ mặt trận đầu năm 1947.
Khi đào được những thứ này, gia đình ông Oánh tự giải thích là những hiện vật của một ngôi "mộ Chàm" (?). Ngày nay, ông Oánh và chị ông là bà Nguyễn Thị Liên không nhớ gia đình bà đã chôn những tượng ấy ở góc nào trong vườn. Việc xác định vị trí chôn tượng có môt phần khó, vì từ năm 1947 đến nay các ngôi nhà trong vườn đã xê dịch nhiều lần. Có thể những tượng ấy đang nằm dưới nền một ngôi nhà nào đó. (Phải chăng đó là những bức tuợng trang trí trong Đan Dương Lăng ?).
2.2. Đường hầm nằm sâu dưới lòng đất. Bà Nguyễn Thị Liên và ông Nguyễn Hữu Oánh kể, trước năm 1945, người Nhật chiếm chùa Thiền Lâm làm doanh trại, sợ máy bay Đồng Minh thả bom chống Nhật, nên dân Bình An ở chung quanh chùa Thiền Lâm đều phải đào hầm tránh bom của máy bay Đồng Minh. Khi đào hầm trú ẩn trong vườn nhà, gia đình bà Liên - ông Oánh gặp một đường hầm bê-tông vôi lấp đầy đất, những tay cuốc mừng rở nổ lực vét hết đất trong hầm và cả nhà hàng mươi người dắt díu nhau xuống núp đề phòng Đồng Minh thả bom.
Lúc ấy bà Liên mới 12 tuổi hay bồng em là Nguyễn Hữu Oánh 6 tuổi xuống hầm. Lúc ấy ông Oánh còn quá nhỏ nên bây giờ ông không nhớ đường hầm nằm vào vị trí nào trong vườn nhà ông và nhà bà chị của ông hiện nay. Chúng tôi hỏi bà Liên thì bà tránh trả lời câu hỏi nầy. Chúng tôi đặt nghi vấn: phải chăng cái đường hầm ấy là huyệt mộ của vua Quang Trung mà người ta thường gọi là khuôn tỉnh hay kim tỉnh ?
Hàng trăm câu chuyện (chuyện thật và chuyện huyền bí) chúng tôi ghi chép được có lẽ chuyện cái đường hầm này là đáng quan tâm nhất.
3. Khai quật để thám sát con đường hầm bí ẩn.
Chúng tôi biết được những thông tin này trước ngày thành phố Huế tổ chức hội thảo nhân kỷ niệm 200 năm ngày lên ngôi hòang đế của Nguyễn Huệ ở Phú Xuân (22-12-1788-22-12-1988). Không thể chờ đợi được nữa, để kịp công bố trong Hội thảo, chúng tôi đã khẩn trương thu lượm thêm thông tin và quyết định khai quật để thăm dò.
Người ủng hộ chúng tôi tích cực nhất lúc ấy là bác sĩ Dương Văn Sinh. Theo cách tính toán của bác sĩ Sinh, nếu có huyệt mộ ở đây thì chỉ có thể có được ở đầu hè phía tây nhà bà Liên. Nghe "ông thầy địa" nói như thế bà Nguyễn Thị Liên (tiểu thương bán gà ở chợ Bến Ngự) không dám giấu điều bí mật mà bà đã cố tình giấu lâu nay, bà công nhận "đường hầm ở khoảng ấy".
Ngày 17/12/1988, chúng tôi gồm có Phan Thuận An (chuyên viên Công ty Quản lý di tích lịch sử văn hóa Huế, nay đã hưu trí), Lê Đình Liễn (khoa Sử Đại học Tổng hợp Huế, nay dạy ĐHDL Phú Xuân), Đỗ Bang (chuyên viên về Tây Sơn Đại học tổng hợp Huế nay là Tiến sĩ - Hội trưởng hội Sử học TTH), Phạm Thanh Tùng (Báo Bình Trị Thiên, nay làm Trưởng Đại diện báo Tiền Phong tại miền Trung), Võ Xuân Trang (khoa Văn Cao Đẳng sư phạm Huế, nay đã qua đời), Nguyễn Hữu Oánh (người chủ khu vực khảo sát), Nguyễn Đắc Xuân (chủ đề tài), bác sĩ Dương Văn Sinh ("thầy địa", hiện nay làm trưởng Phòng hồi sứ cấp cứu Bệnh viện TW Huế), ông Nguyễn Hữu Thứ (một tri thức đã từng nghiên cứu lăng Bà Vành, nay đã qua đời), đã tiến hành khai quật để thăm dò ở đầu hè phía tây ngôi nhà 63/13/12 Điện Biên Phủ (nay là số 10/17 kiệt 120 Điện Biên Phủ , phường Trường An, thành phố Huế). (Xem A.058. A.059. A.060)
Chúng tôi đào xuống sâu 0,5m gặp một lớp thành dày chạy dọc theo hiên phía tây nhà bà Liên. Mặt trong của thành nằm sâu dưới nền nhà. Chúng tôi đào sâu thêm 1,50m vẫn chưa đến chân thành, đào dọc theo bức thành 3m vẫn chưa giáp với hai đầu bức thành.
Bà Liên xác nhận "cái đường hầm nằm dưới nền nhà bà không thể đào sâu thêm được nữa, đào thêm nữa sẽ sập nhà bà !".
Những người có mặt đều rất vui mừng.
Chúng tôi tạm dừng công việc khai quật thám sát ở đó.
Chúng tôi lấy vôi vữa của bức thành xem xét thì thấy vôi vữa này giống vôi vữa còn bám ở tấm đá đang dùng làm mặt bàn trong nhà bếp chùa Vạn Phước và cũng giống với những vôi vữa lộ thiên hay chôn dưới đất còn tìm thấy chung quanh khu vực khảo sát.
Tính chất chung của các lọai vôi vữa đó là gì ? đó là một loại vôi vữa trộn bởi nước mật mía, vôi nung từ vỏ sò, vỏ hến và cát. Đặc điểm dễ nhận biết nhất là những vỏ sò, vỏ hến được giã bằng chày nên còn nguyên cái "mày" lấm tấm trong vôi. Trong lúc chờ các nhà khảo cổ học xét nghiệm xác định niên đại, chúng tôi đem những chất liệu này so sánh với những chất liệu tương tự lấy ở Lăng Ba Vành và Lăng bà Chiêu Nghi [3] thì thấy đồng dạng. Điều đó chứng tỏ di tích đưộc chôn sâu ở hiên phía tây nhà bà Liên có trước nhà Nguyễn, khớp với giai đọan lịch sử xuất hiện khu lăng mộ vua Quang Trung.
Chúng tôi tạm kết luận: tấm đá lớn còn giữ được và đang làm mặt bàn trong nhà bếp chùa Vạn Phước và bức thành bên ngoài đường hầm (được xem là kim tỉnh hay khuôn tỉnh) ở phía chái tây nhà bà Nguyễn Thị Liên là những dấu hiệu của một cái huyệt mộ đã bị quật phá.
Gác Thọc Lộc (Huế), 1986-2007
Chú thích : Phụ lục
[1] Am này mới bị triệt hạ trong đợt chống am miếu mê tín dị đoan sau năm 1980.
[2] Sau năm 1992, chùa Vạn Phước đóng một khung gỗ để bảo vệ tấm đá quý, vì thế ảnh chụp không thấy được chiều dày thực của tấm đá.
[3] Vợ thứ của Võ Vương, bà sinh năm 1716 và mất năm 1751. Lăng tọa lạc tại Dương Xuân gần chùa Từ Hiếu ngày nay. Trong chiến dịch đào bới lăng các chúa Nguyễn thực hiện năm 1790, lăng bà Chiêu Nghi không bị tàn phá. Vợ thứ của Võ Vương, bà sinh năm 1716 và mất năm 1751. Lăng tọa lạc tại Dương Xuân gần chùa Từ Hiếu ngày nay. Trong chiến dịch đào bới lăng các chúa Nguyễn thực hiện năm 1790, lăng bà Chiêu Nghi không bị tàn phá.