Tên
gọi khác
Xuồng, Giang, Nùng An, Nùng Lòi, Phần Sình, Nùng Cháo, Nùng Inh, Quý Rịn, Nùng Dín, Khen Lài
Nhóm ngôn ngữ
Tày - Thái
Dân số
706.000 người.
Cư trú
Sống tập trung ở các tỉnh Lạng Sơn,
Cao Bằng, Bắc Thái, Hà Bắc, Tuyên Quang
Đặc điểm kinh tế
Nguồn sống chính của người Nùng là cây
lúa và cây ngô. Họ kết hợp làm ruộng nước ở các vùng
khe dọc với trồng lúa cạn trên các sườn đồi. Đồng bào
Nùng còn trồng nhiều cây công nghiệp, cây ăn quả lâu năm
như quýt, hồng... Hồi là cây quí nhất của đồng bào, hàng
năm mang lại nguồn lợi đáng kể. Các ngành nghề thủ công
đã phát triển, phổ biến nhất là nghề dệt, tiếp đến
là nghề mộc, đan lát và nghề rèn, nghề gốm.
Tổ chức cộng đồng
Đồng bào Nùng sống thành từng bản trên
các sườn đồi. Thông thường trước bản là ruộng nước
sau bản là nương và vườn cây ăn quả.
Văn
hóa
Người Nùng thích ăn các món xào mỡ lợn.
Món ăn độc đáo và được coi trọng là sang trọng của đồng
bào là "Khau nhục". Tục mời nhau uống rượu chéo chén có
lịch sử từ lâu đời, nay đã thành tập quán của đồng
bào.
Đồng bào Nùng có một kho tàng văn hóa
dân gian phong phú và có nhiều làn điệu dân ca đậm đà màu
sắc dân tộc. Tiếng Sli giao duyên của thanh niên Nùng Lạng
Sơn hòa quyện vào âm thanh tự nhiên của núi rừng gây ấn
tượng sâu sắc cho những ai đã một lần lên xứ Lạng. Then
là làn điệu dân ca tổng hợp có lời, có nhạc, có kiểu
trang trí, có hình thức biểu diễn đã làm rạo rực tâm hồn
bao chàng trai Nùng khi ở xa quê hương.
Lễ hội nổi tiếng thu hút được nhiều
người, nhiều lứa tuổi khác nhau là hội "Lùng tùng" (còn
có nghĩa là hội xuống đồng) được tổ chức vào tháng
giêng hàng năm.
Nhà
cửa
Nhà Tày - Nùng có những đặc trưng riêng
không giống các cư dân khác trong cùng nhóm ngôn ngữ Tày -
Thái.
Bộ khung nhà Tày - Nùng cũng được hình
thành trên cơ sở các kiểu vì kèo. Có nhiều kiểu vì kèo
khác nhau, nhưng chủ yếu là bắt nguồn từ kiểu vì kèo -
ba cột. Để mở rộng lòng nhà người ta thêm một hoặc hai
cột vào hai bếp vì kèo ba cột để trở thành vì kèo năm
hoặc bảy cột. Song không có vì kèo nào vượt quá được
bảy cột.
Bộ khung nhà chúng ta dễ nhận ra hai đặc
trưng:
- Ô vì kèo, đứng trên lưng xà, kẹp giữa
hai cột có một trụ ngắn hình "quả bí" (hay quả dưa: nghé
qua), đầu đấu vào thân kèo.
- Đệ liên kết các cột trong một vì kèo
hay giữa các vì kèo với nhau, người ta không dùng các đoạn
xà ngắn mà dùng một thanh gỗ dài xuyên qua thân các cột.
Mặt bằng sinh hoạt của nhà Tày - Nùng
trên cơ bản là giống nhau: mặt sàn chia làm hai phần: một
dành cho sinh hoạt của nữ, một dành cho sinh hoạt của nam.
Các phòng và nơi ngủ của mọi thành viên trong nhà đều giáp
vách tiền và hậu.
Nói đến nhà Tày - Nùng có lẽ không nên
bỏ qua một loại hình nhà khá đặc biệt, đó là "nhà phòng
thủ". Thường là có sự kết hợp gữa nhà đất và nhà sàn
(đúng hơn là nhà tầng). Tường xây gạch hoặc trình rất
dày (40-60cm) để chống đạn. Trên tường còn được đục
nhiều lỗ châu mai. Có nhà còn có lô cốt chiến đấu. Loại
nhà này chỉ có ở Lạng Sơn gần biên giới phía bắc để
phòng chống trộm cướp.
Trang phục
Đặc điểm trang phục: ít có biểu hiện
đặc sắc về phong cách tạo hình (áo nam giống nhiều dân
tộc khác, áo nữ là loại năm thân màu chàm, quần chân què
ít trang trí). Điểm khác nhau giữa các nhóm, một trong những
biểu hiện là cách đội khăn và các loại khăn trang trí khác
nhau đôi chút.
[ mục lục ]