Tên
gọi khác
Cur, Cul, Cu, Thổ, Việt gốc Miên, Khơ me Krôm.
Nhóm ngôn ngữ
Môn - Khmer
Dân số
1.000.000 người.
Cư trú
Sống tập trung tại các tỉnh Sóc Trăng,
Vĩnh Long, Trà Vinh, Cần Thơ, Kiên Giang, An Giang.
Đặc điểm kinh tế
Người Khmer đã biết thâm canh lúa nước
từ lâu đời. Đồng bào biết chọn giống lúa, biết làm
thủy lợi và lợi dụng thủy triều để thau chua, xổ phèn
cải tạo đất, có địa phương trồng nhiều dưa hấu. Đồng
bào cũng phát triển kinh tế toàn diện như chăn nuôi trâu
bò để cày kéo, nuôi lợn, gà, vịt đàn, thả cá và phát
triển các nghề thủ công như dệt, gốm, làm đường từ
cây thốt nốt.
Văn hóa
Từ lâu và hiện nay, chùa Khmer là tụ điểm
sinh hoạt văn hóa - xã hội của đồng bào. Trong mỗi chùa
có nhiều sư (gọi là các ông lục) và do sư cả đứng đầu.
Thanh niên người Khmer trước khi trưởng thành thường đến
chùa tu học để trau dồi đức hạnh và kiến thức. Hiện
nay ở Nam Bộ có trên 400 chùa Khmer. Nhà chùa thường dạy
kinh nghiệm sản xuất, dạy chữ Khmer.
Đồng bào Khmer có tiếng nói và chữ viết
riêng, nhưng cùng chung một nền văn hóa, một lịch sử bảo
vệ và xây dựng tổ quốc Việt Nam. Đồng bào Khmer sống
xen kẽ với đồng bào Kinh, Hoa trong các phum, sóc, ấp.
Đồng bào Khmer Nam Bộ có nhiều phong tục
tập quán và có nền văn hóa nghệ thuật rất độc đáo.
Những chùa lớn thường có đội trống, kèn, đàn, có đội
ghe ngo... Hàng năm người Khmer có nhiều ngày hội, ngày tết
dân tộc.
Đồng bào Khmer có các ngày lễ lớn là
Chôn Chơ nam thơ mây (năm mới), lễ Phật đản, lễ Đôn ta
(xá tội vong nhân), Oóc bom boóc (cúng trăng).
Nhà
cửa
Người Khơ me vốn ở nhà sàn, nhưng nay
nhà sàn chỉ còn lại rất ít ở dọc biên giới Việt - Campuchia
và một số nhỏ trong các chùa phật giáo Khơ me là nơi hội
họp sư sãi và tín đồ... Cách bố trí trên mặt bằng sinh
hoạt của nhà Khơ me khá đơn giản
Nay số đông người Khơ me ở nhà đất.
Bộ khung nhà đất được làm khá chắc chắn. Nhiều nơi làm
theo kiểu vì kèo của nhà Việt cùng địa phương. Trong nhà
được bài trí như sau: Nhà chia làm hai phần theo chiều ngang,
một phần làm nơi ở, một phần dành cho bếp núc. Phần dành
để ở lại chia thành hai phần theo chiều dọc: phần phía
trước, ở giữa kê bàn ghế tiếp khách, bên cạnh thường
có tủ kính đựng những chiếc gối thêu vừa để trang trí
vừa tiện dùng có khách. Sau bộ bàn ghế tiếp khách là bàn
thờ Phật. Nữa sau, bên phải là buồng của vợ chồng chủ
nhà. Về bên trái là phòng con gái.
Trang phục
Trang phục cổ truyền có cá tính ở lối
mặc váy và phong cách trang phục gắn với tín giáo đạo Phật.
+ Trang phục nam
Thường nhật nam giới trung niên và người
già thường mặc bộ bà ba đen, quấn khăn rằn trên đầu.
Trong dịp lễ, tết họ mặc áo bà ba trắng, quần đen (hoặc
áo đen, quàng khăn quàng trắng chéo ngang hông vắt lên vai
trái. Trong đám cưới chú rể thường mặt bộ "xà rông" (hôl)
và áo ngắn bỏ ngoài màu đỏ. Đây là loại áo xẻ ngực,
cổ đứng cài cúc, quàng khăn trắng vắt qua vai trái và đeo
thêm 'con dao cưới' (kầm pách) với ý nghĩa bảo vệ cô dâu.
Thanh niên hiện nay khi ở nhà thường không mặc áo và quấn
chiếc 'xà rông' kẻ sọc.
+
Trang phục nữ
Cách đây ba, bốn mươi năm phụ nữ Khơ
Me Nam Bộ thường mặc 'xăm pốt' (váy). Đó là loại váy bằng
tơ tằm, hình ống (kín). Chiếc váy điển hình là loại xăm
pốt chân khen, một loại váy hở, quấn quanh thân nhưng
khác nhiều tộc người khác cũng có loại váy này là cách
mang váy vào thân. Đó là cách mang luồn giữa hai chân
từ sau ra trước, rồi kéo lên dắt cạnh hông tạo thành như
chiếc quần ngắn và rộng. Nếu cách tạo hình váy và
một số mô tip hoa văn trên váy có thể có sự tiếp xúc với
các tộc người khác thì cách mặc váy này có thể xem là
đặc trưng độc đáo của Khơ Me Nam Bộ. Họ thường mặc
váy trong những ngày lễ lớn, mỗi ngày mặc một màu khác
nhau trong suốt tuần lễ đó. Đó là loại xăm pốt pha muông.
Ngày nay các loại trên ít thấy, có khả
chăng chỉ trên sân khấu cổ truyền mà thôi. Người Khơ Me
có kỹ thuật nhuộm vải đen tuyền bóng lâu phai từ quả
mặc
lưa để may trang phục. Thường nhật hiện nay người Khơ
Me ảnh hưởng văn hóa Kinh qua trang phục. Trong lễ, Tết lại
mặc loại áo dài giống người Chăm. Ngoài ra phụ nữ Khơ
Me còn phổ biến loại khăn Krama dệt ô vuông màu xanh, đỏ
trên nền trắng. Ngày cưới các cô dâu thường mặc chiếc
xăm pốt hôl màu tím sẫm hay hồng cánh sen, áo dài tăm
pông màu đỏ thẩm, quàng khăn chéo qua người, đội mũ
pkel plac hay loại mũ tháp nhọn nhiều tầng bằng kim
loại hay giấy bồi.
[ mục lục ]