Tên
gọi khác
Đgiéh, Ta Reh, Giảng Rây, Pin, Triêng, Treng, Ta Liêng, Ve, La-Ve, Bnoong, Ca Tang
Nhóm ngôn ngữ
Môn - Khmer
Dân số
27.000 người.
Cư trú
C trú ở tỉnh Kon Tum và miền núi tỉnh
Quảng Nam - Đà Nẵng
Đặc điểm kinh tế
Người Giẻ Triêng sống chủ yếu bằng
nghề làm rẫy, ngoài ra còn săn bắn, đánh cá, hái lượm
các loại rau rừng, hoa quả, nấm... làm thức ăn hàng ngày.
Đồng bào chăn nuôi trâu bò, lợn, gà chủ yếu dùng vào lễ
hiến sinh
Hôn nhân gia đình
Mỗi người Giẻ Triêng (trừ nhóm Bnoong)
đều có họ kèm theo tên, nhưng họ của đàn ông khác với
họ của đàn bà. Mỗi họ đều có kiêng k?à một truyện
cổ giải thích về tên họ và điều kiêng k??ó. Xưa kia, con
trai theo họ bố, con gái theo họ mẹ.
Theo tục lệ cũ, trẻ em trai khoảng 10 tuổi
bắt đầu ngủ đêm tại nhà rông, khoảng 3-15 tuổi thì cà
răng và sau đó vài ba năm sẽ lấy vợ. Con gái chủ động
trong việc hôn nhân của mình và sự lựa chọn của con cái
được cha mẹ tôn trọng. Trước khi nên vợ, nên chồng, các
tràng trai phải biết đan lát, biết tấu chiêng cồng, các
cô gái phải thạo đan chiếu, dệt vải (ở những vùng có
nghề dệt). Cô gái phải chuẩn bị đủ 100 bó củi đẹp
để nộp cho nhà trai trong lễ cưới. Đôi vợ chồng mới
cưới thường ở nhà cùng cha mẹ vợ khoảng 3-4 năm rồi
chuyển sang ở nhà bố mẹ chồng 3-4 năm, cứ luân phiên như
thế cho đến khi cha mẹ một bên qua đời mới định cư một
chỗ.
Tục lệ ma chay
Người chết được chôn trong quan tài độc
mộc, có đẽo tượng đầu trâu, huyệt đào rất nông, đưa
đám tang chỉ có vài người nhà và sau một thời gian thì
làm lễ bỏ mả để đoạn tang.
Nhà cửa
Người Giẻ Triêng ở nhà sàn dài, nhiều
nơi làm mái đầu hồi uốn khum hình mu rùa. Thường thì các
nhà trong làng được xếp thành hình tròn xung quanh nhà rông.
Khác với nhà rông của một số tộc, nhà sàn Giẻ Triêng
được chia làm hai nửa bởi hành lang chạy dọc: một nửa
của nam giới, một nửa của nữ giới.
Nhà người Giẻ-Trieng ở Kontum hiện nay
là nhà sàn ngắn và vài hộ gia đình cùng chung sống với
nhau.
Những nhà này cũng có những đặc trưng
đáng quan tâm: nhà sàn mái hình mai rùa, hai đầu đốc được
trang trí bằng hai sừng trâu. Cách bố trí trên mặt bằng
sinh hoạt hãy còn hình thức nhử : giữa là một hành lang
dùng làm lối đi, hai bên là nơi dành cho các hộ gia đình.
Trang
phục
Có cá tính riêng trong tạo hình và cách
ăn vận.
+ Trang phục nam
Nam giới để tóc ngắn hoặc đội khăn
chàm theo lối chữ nhất trên đầu. Thân ở trần hoặc tấm
"áo" khoác ngoài chéo qua vai, màu chàm có các sọc trang trí.
Họ mang khố khổ hẹp, dài không có tua, thân và các mép khố
được viền và trang trí hoa văn ở hai đầu trên nền chàm.
Nam cũng đeo vòng cổ, vòng ngoài khố mang chuỗi hạt vòng.
Trong các dịp tết lễ, họ mang thêm tấm choàng rộng màu
chàm có các sọc mầu trang trí phủ kín thân.
+ Trang phục nữ
Phụ nữ Gié Triêng để tóc dài quấn sau
gáy. Họ không mang áo mà mang loại váy dài cao sát nách. Đây
là loại váy ống tương đối dài rộng. Đầu váy giữa thân
và gấu váy được trang trí các sọc hoa văn màu đỏ trên
nền chàm. Lối mặc có tính chất vừa váy, vừa áo này là
một đặc điểm rất khác biệt của phụ nữ Gié Triêng,
ít gặp ở các dân tộc khác từ Bắc vào Nam, rất cổ truyền
và cũng không kém phần hiện đại. Đây cũng là một lý do
trang phục Gié Triêng được chọn vào "Làng văn hóa các dân
tộc". Lối mặc váy đặc biệt là quấn mép ra trước giữa
thân, đầu váy còn thừa (váy loại này thường dài - cao gấp
rưỡi váy bình thường), lộn ngược ra phía trước hoặc
quấn thành nhiều nếp gấp ra xung quanh trông như một chiếc
áo ngắn. Phụ nữ còn mang vòng tay vòng cổ.
Trang phục Gié Triêng là ngôn ngữ riêng
cùng với một số dân tộc khu vực Trường Sơn - Tây Nguyên
là cứ liệu quan trọng trong việc nghiên cứu lịch sử trang
phục ở nước ta.
[ mục lục ]