Tên
gọi khác
Cor, Col, Cùa, Trầu
Nhóm ngôn ngữ
Môn - Khmer
Dân số
22.600 người.
Cư trú
Cư trú chủ yếu ở huyện Trà My (tỉnh
Quảng Nam - Đà Nẵng) và huyện Trà Bồng (tỉnh Quảng Ngãi).
Đặc điểm kinh tế
Người Co làm rẫy là chính. Đồng bào
trồng lúa, ngô, sắn và nhiều loại cây khác. Đặc biệt,
cây quế Quảng là đặc sản truyền thống ở Trà My. Quế
ở vùng người Co có chất lượng và năng suất cao được
các địa phương trong nước và nhiều nơi trên thế giới
biết tiếng. Hàng năm quế đem lại nguồn thu đáng kể cho
người Co.
Tổ chức cộng đồng
Từng làng của người Co có tên gọi riêng
theo tên người trưởng làng hoặc tên sông, suối, tên đất,
tên rừng.
Trong xã hội Co, các bô lão luôn được
nể trọng. Ông già được suy tôn làm trưởng làng phải là
người hiểu biết phong tục, giàu kinh nghiệm sản xuất và
ứng xử xã hội, được dân làng tín nhiệm cao và thuộc
dòng họ có công lập làng. Người Co xưa kia không có tên
gọi của mỗi dòng họ, về sau đồng bào nhất loạt mang
họ Đinh. Từ mấy chục năm nay, người Co lấy họ Hồ của
Bác Hồ.
Hôn nhân gia đình
Thanh niên nam nữ Co được hiểu nhau trước
khi kết hôn. Việc cưới xin đơn giản, không tốn kém nhiều.
Sau lễ cưới, cô dâu về ở nhà chồng. Trước đây, hầu
như người Co không lấy vợ, lấy chồng thuộc tộc người
khác, nay dân tộc Co đã có những dâu, rể là người Kinh,
Xơ-đăng, Hrê...
Văn hóa
Người Co thích múa hát, thích chơi chiêng,
cồng, trống. Các điệu dân ca phổ biến của đồng bào là
Xru, Klu và Agiới. Các truyện cổ của người Co truyền miệng
từ đời này sang đời khác luôn làm say lòng cả người kể
và người nghe.
Nhà
cửa
Trước kia vòng rào làng được dựng lên
cao, dày, chắc chắn với cổng ra vào đóng mở theo qui định
chặt chẽ, với hệ thống chông thò, cạm bẫy để phòng
thủ... Tùy theo số dân mà làng có một hay vài một nhà ở,
dài ngắn, rộng hẹp khác nhau. Thường nóc cũng là làng vì
rất phổ biến hiện tượng làng chỉ có một nóc nhà. Nay
vẫn thấy có nóc dài tới gần 100m.
Người Co ở nhà sàn. Dân làng góp sức
làm chung ngôi nhà sau đó từng hộ được chia diện tích riêng
phù hợp với nhu cầu sử dụng. Ngôi nhà có thể nối dài
thêm cho những gia đình đến nhập cư sau. Dưới gầm sàn
xếp củi, nhốt lợn, gà.
Hầu hết đồng bào đã và đang chuyển
sang làm nhà đất. Không ít người ưu kiểu nhà "xuyên trĩnh"
ở đồng bằng miền Trung.
Xưa kia, khi dân làng phát triển đông đúc
mà việc nối nhà dài ngôi nhà thêm nữa không thuận tiện
cũng không muốn chia làng mới thì họ kiến trúc kiểu "nhà
kép", mở rộng theo chiều ngang. Như vậy là người Co đã
đặt song song mặt hành mặt bằng sinh hoạt của hai dãy nhà,
phần gưl của chúng ghép liền với nhau, tạo thành khoảng
rộng dài ở giữa gồm gưl và truôk càn hai dãytum ở đôi
bên.
Trang phục
Người Co không dệt vải, vì vậy vải
và đồ may mặc đều mua của nơi khác, phần lớn là mua của
người Kinh và người Xơ-đăng. Theo sắc phục truyền thống,
nam giới thường ở trần, đóng khố, nữ quấn váy, mặc
áo cộc tay, yếm. Trời lạnh mỗi người khoác tấm vải dài,
rộng. Đồng bào thích đeo vòng cổ, vòng tay, hoa tai bằng
đồng hoặc bạc, nhưng thích nhất là bằng hạt cườm. Phụ
nữ quấn nhiều vòng cườm các màu quanh eo lưng.
[ mục lục ]