Tên
gọi khác
Xá Cẩu, Mứn Xen, Pu Thênh, Tềnh, Tày Hạy
Nhóm ngôn ngữ
Môn - Khmer
Dân số
43.000 người.
Cư trú
Sống tập trung ở các tỉnh Nghệ An, Lai
Châu, Sơn La, Thanh Hóa, Yên Bái.
Đặc điểm kinh tế
Người Khơ Mú sống chủ yếu bằng kinh
tế nương rẫy. Cây trồng chính là ngô, khoai, sắn. Trong canh
tác, đồng bào dùng dao, rìu, gậy chọc hốc là chính. Hái
lượm săn bắn giữ vị trí quan trọng, nhất là lúc giáp
hạt. Đồng bào nuôi gia súc, gia cầm chỉ để phục vụ dịp
lễ lạt, tiếp khách. Nghề đan lát phát triển. Đồng bào
đan các đồ dùng để vận chuyển, chứa lương thực... Người
Khơ Mú không phát triển nghề dệt vải, nên thường mua quần
áo, váy của người Thái để mặc.
Tổ chức cộng đồng
Các họ của người Khơ Mú thường mang
tên một loài thú, một loài chim hay một thứ cây nào đó.
Mỗi dòng họ coi thú, chim, cây ấy là tổ tiên ban đầu của
mình và họ kiêng giết thịt và ăn thịt các loại động,
thực vật này. Mỗi dòng họ có huyền thoại kể về lai lịch
của tổ tiên chung, người cùng dòng họ coi nhau là anh em ruột
thịt.
Hôn
nhân gia đình
Ở gia đình người Khơ Mú, vợ chồng bình
đẳng, chung thủy. Người Khơ Mú có tục cưới rể một năm,
sau đó mới đưa vợ về nhà mình. Khi ở nhà vợ, người
chồng đổi họ theo vợ, còn nếu có con thì con theo họ mẹ,
trái lại khi về nhà chồng thì vợ phải đổi họ theo chồng
và các con lại mang họ bố. Người cùng dòng họ không được
lấy nhau, nhưng con trai cô được lấy con gái cậu. Trong việc
dựng vợ gả chồng và trong cuộc sống gia đình, vai trò của
người cậu đối với các cháu rất quan trọng.
Văn hóa
Dân tộc Khơ Mú có vốn truyền thống văn
hóa lâu đời, tuy cuộc sống vật chất còn nghèo, nhưng cuộc
sống tinh thần khá dồi dào.
Nhà cửa
Đến nay ở nhiều vùng người Khơ Mú vẫn
còn du canh du cư. Làng bản của họ thường cách xa nhau, nhỏ
bé, ít dân. Nhà cửa phần lớn làm sơ sài, đồ dùng trong
nhà cũng ít ỏi.
Trang phục
Người Khơ Mú không phát triển nghề dệt
vải, nên thường mua quần áo, váy của người Thái để mặc.
Sắc thái Khơ Mú thể hiện ở trang phục hầu như đã bị
phai mờ tuy trang sức của phụ nữ còn có đôi điểm riêng
biệt.