Tên
gọi khác
Chăm Rê, Chom Krẹ, Lùy
Nhóm ngôn ngữ
Môn - Khmer
Dân số
95.000 người.
Cư trú
cư trú chủ yếu ở miền tây tỉnh Quảng
Ngãi và Bình Định
Đặc điểm kinh tế
Người Hrê làm lúa nước từ lâu đời,
kỹ thuật canh tác lúa nước của đồng bào tương tự như
vùng đồng bằng Nam Trung bộ. Đồng bào chăn nuôi trước
hết nhằm phục vụ các lễ cúng bái, riêng trâu còn được
dùng để kéo cày, bừa. Nghề đan lát, dệt khá phát triển,
nhưng nghề dệt đã bị mai một qua mấy chục năm gần đây.
Tổ chức cộng đồng
Trong làng người Hrê, "già làng" có uy tín
cao và đóng vai trò quan trọng. Dưới thời phong kiến người
Hrê nhất loạt đặt họ Đinh, gần đây một số người lấy
họ Nguyễn, Hà, Phạm... Hình thức gia đình nhỏ rất phổ
biến ở dân tộc Hrê.
Văn hóa
Người Hrê cũng có lễ đâm trâu như phong
tục chung ở Trường Sơn - Tây Nguyên. Người Hrê thích sáng
tác thơ ca, ham mê ca hát và chơi các loại nhạc cụ. Ka-choi
và Ka-lêu là làn điệu dân ca quen thuộc của đồng bào. Truyện
cổ đề cập đến tình yêu chung thủy, cuộc đọ tài trí
giữa thiện và ác, giàu và nghèo, rất hấp dẫn các thế
hệ từ bao đời nay. Nhạc cụ của người Hrê gồm nhiều
loại: đàn Brook, Ching Ka-la, sáo ling la, ống tiêu ta-lía, đàn
ống bút của nữ giới, khèn ra-vai, ràng ngói, pơ-pen, trống...
Những nhạc cụ được đồng bào quí nhất là chiêng, cồng,
thường dùng bộ 3 chiếc, hoặc 5 chiếc, với các nhịp điệu
tấu khác nhau.
Nhà
cửa
Hrê xưa ở nhà sàn dài. Nay hầu như nhà
dài không còn nữa. Nóc nhà có hai mái chính lợp cỏ tranh,
hai mái phụ ở hai đầu hồi thụt sâu vào trong hai mái chính.
Mái này có lớp ngoài còn thêm một lớp nạp giống như ở
vách nhà. Chỏm đầu đốc có "bộ sừng" trang trí với các
kiểu khác nhau. Vách, lớp trong bằng cỏ tranh, bên ngoài có
một lớp nẹp rất chắc chắn. Hai gian đầu hồi để trống.
Bộ khung nhà kết cấu đơn giản giống
như nhà của nhiều cư dân khác ở Tây Nguyên.
Trong nhà (trừ hai gian đầu hồi) không
có vách ngăn. Với nhà người Hrê còn có đặc điểm ít thấy
ở nhà các dân tộc khác: thường thì nhà ở cửa mặt trước
hoặc hai đầu hồi. Mặt trước nhà nhìn xuống phía đất
thấp, lưng nhà dựa vào thế đất cao. Người nằm trong nhà
đầu quay về phía đất cao. Nhưng với người Hrê thì hoàn
toàn ngược lại.
Gian hồi bên phải (nhìn vào mặt nhà) (A)
dành cho sinh hoạt của nam và khách. Gian hồi bên trái (C) dành
cho sinh hoạt của nữ. Giáp vách gian hồi bên phải đặt bếp
chính. Gian chính giữa đặt bếp phụ. Gian giáp vách với gian
hồi bên trái đặt cối giã gạo.
Trang
phục
Có biểu hiện giống người Kinh. Có cá
tính tộc người song không rõ nét. Trước kia đàn ông Hrê
đóng khố, mặc áo cánh ngắn đến thắt lưng hoặc ở trần,
quấn khăn; đàn bà mặc váy hai tầng, áo 5 thân, trùm khăn.
Nam, nữ đều búi tóc cài trâm hoặc lông chim. Ngày nay, người
Hrê mặc quần áo như người Kinh, riêng cách quấn khăn, trùm
khăn vẫn như xưa. Phần lớn nữ giới vẫn mặc váy, nhưng
may bằng vải dệt công nghiệp. Người Hrê thích đeo trang
sức bằng đồng, bạc, hạt cườm; nam nữ đều đeo vòng
cổ, vòng tay, nữ có thêm vòng chân và hoa tai. Tục cà răng
đã dần dần được xóa bỏ.
[ mục lục ]