Chim Việt Cành Nam            [  Trở Vá»  ]          [ Trang chá»§ ]           [  Tác giả

Nhà Hát Cải Lương Hà Nội

Sóng Việt Äàm Giang ghi chép

Thăm Hà-Ná»™i lần thứ hai sau ngày đất nước chia đôi (1954) và gia đình di chuyển vào Saigon, miá»n Nam Viêt Nam, ngưá»i viết có nhiá»u thì giá» hÆ¡n thăm viếng và chụp hình những di tích lịch sá»­ cá»§a Hà -Ná»™i và 36 phố cổ Hà-Ná»™i. Ngưá»i hướng dẫn đưa chúng tôi Ä‘i vòng vòng thăm phố cổ và đưa chúng tôi Ä‘i ngang qua phố Tạ Hiện và hàng Bạc, nÆ¡i có Nhà Hát Cải Lương Hà-Ná»™i.

Nhà Hát Cải Lương Hà-Nội

Nhà hát Cải Lương Hà-Ná»™i là má»™t nhà hát rất nhá» chỉ có 250 ghế ngồi, và rất cÅ©. Nó cÅ©ng không phải là má»™t di tích lịch sá»­ quan trá»ng mà chỉ đơn thuần là má»™t nhân chứng văn hóa đã trải qua nhiá»u thá»i đại từ thá»i Pháp thuá»™c đến giá». Và vì nó vẫn là nÆ¡i có những buổi trình diá»…n cải lương từ sau đệ nhất thế chiến nên nó vẫn còn được má»i ngưá»i biết đến như rạp Chuông Vàng hiện nay.

Theo tài liệu thu thập rải rác trên các trang nhà khác nhau cá»§a internet thì vào thá»i Pháp thuá»™c (cỡ năm 1883) thì hát chèo, rồi hát tuồng, rồi hát đình, ảnh hưởng ban đầu cá»§a văn hóa cung đình thưá»ng được trình diá»…n ở cá»­a Ä‘á»n, cá»­a đình, dần dần được chính phá»§ bảo há»™ biến hóa thành văn nghệ rạp hát theo kiểu Tây phương,có sàn diá»…n, có ghế ngồi. Rạp hát đầu tiên là rạp Hàng Cót xây năm 1887, chuyên dành cho các gánh hát từ Tàu sang biểu diá»…n, và đôi khi có nhóm nhạc từ Pháp sang. Ngoài nhiá»u rạp nhá» không kể ở đây, rạp Quảng Lạc nằm tại số 8 Ä‘uá»ng Tạ Hiện xây năm 1900 chuyên cho diá»…n tuồng, nhưng đến năm 1935 Ä‘uợc chuyển thành rạp diá»…n cải lương cho các ban từ trong Nam ra. Riêng rạp Chuông vàng hiện tại thì khoảng năm 1920, sau đệ nhất thế chiến (1914-1918) chính phá»§ Pháp muốn khuyến khích dân chúng tham dá»± nhiá»u hÆ¡n vá» văn hóa để lãng quên việc nước và quốc sá»± nên cho xây thêm nhà hát Thăng Long tại số 72 Hàng Bạc (má»™t bức vách cá»§a nhà hát nằm trên góc phố Tạ Hiện). Lúc đầu rạp Thăng Long trình diá»…n tuồng và chèo, cho đến năm 1925 thì chuyển sang cải lương, đổi tên rạp thành Cải Lương Hý Viện,, rồi thành rạp Tố Như (1941-1949) rồi rạp Văn Lang (1951-1954) do bà Kim Chung và ông Trần Viết Long làm chá»§, rồi rạp Chuông Vàng từ 1954 cho đến hiện nay.


Ghế ngồi và sân khấu (hình từ trang Nhà hát Cải lương Hà nội)

Trong hình đính kèm phía trên, chúng ta thấy có vài ngưá»i ngoại quốc hiên diện. Hiện nay chung quanh khu vá»±c Tạ Hiện- Hàng Bạc có rất nhiá»u dịch vụ liên quan đến du lịch cùng quán ăn lỠđưá»ng san sát. Khu Tạ Hiện được mệnh danh là khu cho Tây ba lô (khách du lịch mang balô) và thức ăn khu này rất bình dân.

Ngưá»i viết đã từng được nghe bố mẹ nhắc đến Ä‘oàn Kim Chung Tiếng Chuông Vàng Thá»§ đô từ ngày còn sống ở Hà-ná»™i rồi di cư vào Nam. Äoàn Kim Chung cá»§a ông bầu Long cÅ©ng di chuyển vào miá»n Nam vào năm 1954.

Cải lương đất Bắc từ đâu mà ra?

Cải lương là bá»™ môn văn nghệ xuất phát từ trong Nam và được xem như là thành hình sá»›m nhất từ năm 1915-1917. Cải lương Nam bá»™ trên đất Bắc được cho rằng là nhỠông Sáu Súng (Nguyá»…n Văn Súng) đã làm quen thuá»™c vá»›i khán giả đất Bắc vào khoảng năm 1919. Ông Sáu Súng quê trong Nam, Ä‘i lính sang Pháp, bị thương trở vá» nước mưu sinh bằng nghá» chá»›p bóng lưu động từ Nam qua Trung rồi ông chuyển qua gánh xiệc . Gặp lúc cải lương Nam bá»™ bắt đầu được ưa chuá»™ng, ông Sáu cho mang cải lương vào gánh xiệc. ÄÆ°á»£c khán giả tán thưởng ông Sáu Súng dần dần lưu động gánh xiệc cải luÆ¡ng cá»§a ông từ tỉnh nhá» lên tận Hà Ná»™i và từ đó cải lương Nam bá»™ bắt đầu xâm nhập vào Ä‘á»i sống ngưá»i dân Hà thành. Sau gánh cá»§a ông Sáu Súng, nhiá»u gánh hát khác trong Nam cÅ©ng ra Bắc trình diá»…n. Trong thá»i kỳ này (1923-1927), những gánh hát tài tá»­ đất Thăng Long cÅ©ng bắt đầu chÆ¡i cải lương vào nhưng vẫn còn ảnh hưởng cá»§a hát chèo. Và bắt đầu từ những năm 1930 vá» sau thì cải lương Nam bá»™ đã thuá»ng xuyên hiện diện ở Hà thành.

Nói tóm tắt thì cải lương Nam bá»™ trên đất Bắc thành hình từ sá»± thoát thân cá»§a hát tuồng, hát chèo từ ngàn xưa đất Bắc, hát bá»™i ở Trung và Nam phần, hòa hợp vá»›i cải lương từ miá»n Nam vào khoảng năm 1917. Và vì được chính phá»§ bảo há»™ (Pháp) khuyến khích phát triển cùng sá»± tiếp tay cá»§a má»™t số ngưá»i ưa chuá»™ng âm nhạc cổ truyá»n và cải lương miá»n Nam vào thá»i Ä‘iểm đó mà Cải lương Hà ná»™i còn hiện diện cho đến ngày nay.

Sóng Việt Äàm Giang
Tài liệu tham khảo:

Nghệ Thuật Sân Khấu Việt Nam. Trần Văn Khải. NXB Xuân Thu

Hồi Ký 50 Năm Mê Hát. Vương Hồng Sển. NXB Phạm Quang Khai.

http://www.cailuongvietnam.com/clvn/index.php

http://vietnamclassical.files.wordpress.com/2012/09/lich-su-hat-boi-va-cai-luong2.pdf

http://www.vanchuongviet.org/index.php?comp=tacpham&action=detail&id=16404