Hai cách đánh... lưỡi    
   
Ðã có lần thử giải thích cái tài ăn nói nổi tiếng của người Bắc.(2) 
   
Ðại khái, trên "mảnh đất lắm người nhiều ma"(3), "người khôn của khó" của tổ tiên ta, nếu không luyện ngón võ lưỡi cho dẻo cho tinh thì chỉ có nước ăn... cám. 
   
Trong khi ở miền Nam, đất rộng người thưa, miếng ăn dễ kiếm, người không khôn mấy cũng có cá tôm xài mệt nghỉ, ai còn thiết học hành luyện tập dù là thứ võ gì.
   
Cái lưỡi. Nó tuy "không xương mà (rất) nhiều đường lắt léo". Nó tuy mềm mà ai từng bị "móc", "xỉa", "xói", chưa nói đến "chửi", đều lấy làm sợ. Bên Tàu, Khổng Minh từng dùng nó làm kiếm, "chém" Tào Tháo suýt bỏ mạng ở Xích Bích và về sau đã "đâm" Vương Lãng chết tươi ngay giữa trận tiền!(4) 
   
Kiếm, dù kiếm sắt hay kiếm thịt, dường như có hai phép đánh. Phép hữu chiêu, trước khi đâm một nhát phải... múa một bài. Phép vô chiêu, khỏi múa, cứ thấy chỗ hở thì cầm kiếm... chọt đại như Lệnh Hồ Xung.
   
Múa có chỗ hay. Múa làm bên địch hoa mắt, làm bên ta có trớn. Mà không múa cũng có chỗ hay: đỡ mất sức, mất thì giờ!

Hai lối ăn vận cho lời
   
Ðâm với chém, mới múa lưỡi sơ sơ đã thấy... ghê miệng. Nói chơi chuyện áo quần. 
   
Quần áo của... lời?
   
Chứ sao. Lời thường chở ý, hễ chở mà để ai trông qua cũng thấy ý thì đó là thứ lời nghèo vải.  Ngược lại, nếu phải trông kỹ mới thấy được ý thì lời ấy là lời giàu vải.
   
Vải nhiều hay ít, có khi phân biệt quan với dân, như ở miền Nam.(5)  
   
Nhưng nơi đất gốc, dân dù chân lấm tay bùn, khố rách áo ôm, lời thốt ra bao giờ cũng vận bộ cánh thật tử tế. Để ý, bộ cánh của dân khác hẳn bộ cánh của quan. Ở miền Bắc, lời quan trang phục lai Tàu, còn lời dân ăn vận thuần Việt. Quan thâm nho nên xổ nho chùm, dân thâm... cà nên cứ tiếng Giao Chỉ chính cống mà tuôn ra cho thật kín ý, chứ không hề có mảy may chịu lép quan về đường vải vóc!
   
Người mặc nhiều hay ít vải, cơ bản là do khí hậu tự nhiên.  Còn lời che đậy hờ hững sơ sài hay bao bọc công phu cẩn thận, cơ bản là do khí hậu văn hóa...

Như gói quà, như chuông, như nệm
   
Nghĩ cũng ngộ. Nước người ta to rộng nên văn hóa đa dạng, còn nước Việt Nam mình kích thước chỉ "thường thường bậc trung", vậy mà văn hóa cũng thật nhiều dạng nhiều màu. 
   
Cùng tiếng Việt, có nơi nói lời hữu chiêu, có nơi nói lời vô chiêu, có nơi lời đội khăn mặc áo dài cầm ô, có nơi lời mặc áo mai-dô (nếu có mặc).
   
Lời nói cũng giống gói đồ. Có nơi lời giống hộp quà giấy hoa nơ đỏ (phải quà không?).  Có nơi ý trao miễn gói cho người nhận khỏi mất công mở!
   
Lời nói cũng như chuông, như nệm. Nơi này lời chẳng những đã reng reng "rào trước" cho người nghe đỡ bị sốc, lại còn lo trải nệm "đón sau" ngừa trường hợp đối tượng vẫn cứ... té. Nơi kia lời tưng tửng chạy luôn vô tai bậu không thèm bấm chuông, cũng không xách theo miếng nệm nào hết! 

Ngoài Trong xa mấy vẫn là anh em
   
Trở lại chuyện Nguyễn Tuân bị xin tí... lửa (chứ không phải tí huyết!).
   
Cụ Nguyễn ơi, có thể cái người khách Ðàng Trong ấy hôm ấy trông cụ dễ thương (vì cụ đang "đẹp lòng" cơ mà), lại đang ngậm một chiếc tẩu rất xinh đi phất phơ ở bờ hồ, y bỗng thấy thèm thuốc và thấy gần gũi với cụ, bèn sà đến bên như một người bạn mà xin cụ tí chút cái thứ làm sinh ra khói. Y coi "ba kỳ đều là anh em"(6) đó và nếu bữa đó cao hứng hơn chút nữa, chắc y đã thân mật kêu cụ bằng... "Anh Hai"!
   
Cụ Nguyễn người Bắc, vốn quen thứ lời lẽ y phục chỉnh tề, trước khi đâm thì múa, bỗng dưng bị một câu nói trần trụi thình lình xỏ vào tai, cụ choáng là phải.
   
Còn kẻ đứng bên Hồ Gươm mà tưởng đứng giữa chợ Bến Thành, lời xin lửa của y dĩ nhiên nghe có hơi lạc điệu, nhưng
         
"Nước non vẫn nước non nhà,
Bắc Nam xa mấy vẫn là anh em!".(7)
   
Anh Bắc cứ luôn vui vẻ cho em Nam tí lửa như Nguyễn Tuân cái hôm đẹp lòng ấy thì quê hương ta phấn khởi quá!