Chim Việt Cà nh Nam [ Trở VỠ] [ Trang chủ ] [ PDF ]
ẤN CHÆ¯Æ NG VÀ TRUYỀN QUá»C NGỌC TỈPhạm Xuân Hy
Ấn chương ( å°ç« ) mà ta vẫn thưá»ng gá»i là con dấu, hay ấn tÃn;tuy chỉ là má»™t váºt dụng nhá» bé, nhưng lại mang tÃnh thá»±c dụng và nghệ thuáºt hết sức to lá»›n. Äứng vá» mặt thá»±c dụng, ấn chương hay con dấu là bằng chứng trá»ng yếu trong việc hà nh sá» quyá»n lá»±c chÃnh trị cá»§a má»™t quốc gia hay má»™t chÃnh quyá»n. Còn đứng vá» phương diện tư nhân và hoặc giao dịch thương mại, máºu dịch qua lại , ấn chương là má»™t tÃn váºt không thể thiếu được. Còn đứng vá» phương diện nghệ thuáºt, bản thân cá»§a ấn chương cÅ©ng là má»™t tác phẩm nghệ thuáºt, được sáng tạo má»™t cách tinh nhã, trạm chá»— chi li tỉ mỉ công phu, vá»›i những hoa vằn nhá» bé, âm dương biến ảo, cùng vá»›i nghệ thuáºt thư hoạ cá»§a Trung Quốc, song hà nh đắp bù cho nhau.
Vì thế, từ hà ng ngà n năm nay trong suốt lịch sỠTrung Quốc, dù xẩy ra những biến đổi cơ chế xã hội, nhưng tác dụng của ấn chương vẫn không thay đổi.
A-Nguồn gốc của ấn chương.
Sá»± xuất hiện ấn chương ở Trung Quốc, đã có má»™t lịch sá» lâu dà i. Ấn chương có má»™t sá»± quan hệ máºt thiết đối vá»›i sá»± phát triển giao hoán thương phẩm, vì ấn chương là bằng chứng cá»§a sá»± giao hoán thương phẩm, hóa váºt và là tÃn váºt trao đổi váºt phẩm cho nhau.
Các nhà nghiên cứu văn hóa Trung Quốc, cho rằng "ấn chương" đã xuất hiện rất sá»›m cách nay mấy ngà n năm. Ngay từ thá»i nhà Ân, ngưá»i Tầu đã biết dùng váºt nhá»n để khắc những bức hoạ tượng hoa vằn lên những hòn đá, thưá»ng thưá»ng là nhân váºt, động váºt, thá»±c váºt, nhưng đó má»›i chỉ là sá»± manh nha cá»§a ấn chương, nhưng cùng vá»›i sá»± mở rá»™ng việc trao đổi thương phẩm và chế độ tư hữu chế dần dà được thiết láºp, ấn chương cÅ©ng má»—i ngà y được sá» dụng rá»™ng rãi thêm.
Có ngưá»i cho rằng ấn chương xuất hiện ở và o thá»i kỳ Tây Chu và Chiến Quốc và Tây Hán chỉ là loại "tiêu hình ấn è‚–å½¢å°", tức những hình vẽ giống hình vẽ cụ thể ở ngoà i, còn những hoa vằn đồ án cá»§a tiêu hình ấn rất là phồn tạp.
Các hình vẽ ở bá» mặt cá»§a ấn chương được ngưá»i ta xếp thà nh năm loại như dưới đây :
1-Nhân váºt loại có các hình:
Săn bắn, chăn nuôi, sinh sản mục sục, xe ngựa, âm nhạc, nhảy múa, hý kịch, quan lại, thần thoại…
2-Phi cầm loại có các hình:
Chim bồ câu, con ngỗng, chim tu hú, chim nhạn, chim loan, chim hạc, chim phụng, chim khổng tước, anh vũ, uyên ương, con vịt, con cò, chim ưng…
3-Tẩu thú loại có các hình:
Con ngá»±a, con dê, con bò, con lạc đà , con chó, con lừa, con thá», con mèo, con chuá»™t, con vượn, con hươu, con voi, con sư tá», con hổ, con báo, con hà mã…
4-Trùng ngư loại có các hình:
Con cá, con rắn, con rồng, con rùa, con ếch, con cóc, con rết, con nhện, con thạch sùng…
5-Các loại khác như cái chén, cái bình, cái lỠ, cái lư hương, cái đà n tì bà …
Nhưng "tiêu hình ấn" và o thá»i Thương , Chu Ä‘a số là khắc mặt các con thú váºt quái lạ như quỳ long 夔é¾, quỳ phụng 夔鳳 , bà n ly èŸ èž , thao thiết 饕餮 … như thế, khiến ngưá»i ta nghÄ© rằng hẳn những loại tiêu tượng ấn nà y có liên quan máºt thiết vá»›i những truyá»n thuyết thần thá»ai cổ đại và tÃn ngưỡng tôn thá» tô tem.
Äến Ä‘á»i Chiến Quốc việc sá» dụng ấn chương được thá»±c hà nh rá»™ng rãi. Và ngưá»i ta đã tìm thấy có những chiếc ấn thuá»™c loại "tiêu hình ấn" và o thá»i nà y trạm chá»— đầu rồng, đầu phượng, chung quanh là hoa vằn và đưá»ng viá»n quấn quanh trông tinh chà như thá»±c. Lại có những chiếc ấn chỉ nhá» bằng hạt Ä‘áºu khắc hình con hươu chạy, có cái trạm khắc tượng thần mặt ngưá»i, mồm chim, tai rắn, chân dẫm lên mãng sà … hình tượng trông rất truyá»n thần. Tất cả những hình tượng ấy Ä‘á»u phản ánh tư tưởng và phong tục xã há»™i lúc bấy giá».
Việc sá» dụng ấn chương cà ng ngà y cà ng phát triển, chẳng những phổ biến trong giá»›i tư nhân để giao hoán hà ng hóa, váºt phẩm gá»i chung là loại tư ấn, mà ấn còn được dùng là m tượng trưng cá»§a hoà ng đế, hay các cÆ¡ quan quyá»n lá»±c quốc gia, gá»i chung là quan ấn.
Chất liệu được sá» dụng để cấu tạo ấn chương thưá»ng bằng và ng, bạc, đồng, đá, ngá»c, xương, gá»—, trúc…nhưng bằng gá»— thấy nhiá»u hÆ¡n cả. Còn vá» hình thức thì có loại phương hình, viên hình, phương trưá»ng hình, tâm hình, Ä‘a biên…
B-Các danh xưng của ấn chương
Thá»i Tiên Tần, bất luáºn quan ấn hay tư ấn Ä‘á»u gá»i là " tỉ ç’½ " , hoặc " tỉ tiết ç’½ 節 ", không có sá»± phân biệt lá»›n nhá», quý tiện, và cÅ©ng không thống nhất vá» mặt hình thức.
-Äến thá»i Xuân Thu Chiến Quốc, khi các quốc quân bổ nhiệm quan lại cá»§a mình, Ä‘á»u cấp phát "tỉ", tức "quan ấn 官å°" cho hỠđể là m bằng chứng.
"Tỉ " có thể là m bằng ngá»c, bằng kim loại, hay bằng đồng. Dùng " tỉ ç’½ " cá»§a quốc quân hay quan viên đóng trên văn thư thì gá»i là " tỉ thư ç’½ 書 ".
-Cho đến khi Tần Thủy Hoà ng diệt lục quốc, vỠphương diện chế tạo, danh xưng, và sỠdụng của ấn chương mới được chặt chẽ qui định.
Tần Thá»§y Hoà ng qui định rằng " tỉ ç’½ " là từ dà nh riêng để gá»i ấn cá»§a hoà ng đế, và "tỉ" phải được chế và khắc trên ngá»c, vì thế nên được gá»i là "ngá»c tỉ", còn ấn ký hoà ng đế được gá»i là "tỉ thư 璽書 ". Cho nên "tỉ thư" trở thà nh từ ngữ chuyên môn để chỉ chiếu thư và sắc mệnh cá»§a hoà ng đế.
Còn ấn của quan viên thì được chế bằng đồng. Sự khác biệt đẳng cấp giữa các quan lại được qui định bằng mầu sắc của các giây thao dùng để đeo ấn.
Nhà Hán theo lệ nhà Tần, cÅ©ng gá»i "ấn" cá»§a nhà vua gá»i là "tỉ ç’½ ", còn ấn cá»§a quan lại thì lại gá»i là "chương ç« ", hoặc "ấn å° ", còn cá»§a tư nhân thì gá»i là "ấn tÃn å°ä¿¡ ".
-Äến Ä‘á»i ÄÆ°á»ng, nhân âm " tỉ ç’½ " cáºn âm vá»›i âm " tá» æ» ", nên tỵ húy, gá»i ấn cá»§a nhà vua là "Bảo 寶 ".
Vá» cÆ¡ bản, quan ấn cá»§a các vương triá»u phong kiến Trung Quốc thừa táºp chế độ ấn chương cá»§a nhà Tần. Còn tư ấn, thì từ Ä‘á»i Lưỡng Hán trở vá» sau, giấy được xá» dụng má»™t cách rá»™ng rãi, kèm theo sá»± phát triển cá»§a nghệ thuáºt há»™i há»a, thư pháp, nên việc xá» dụng tư ấn cÅ©ng nhiá»u hÆ¡n.
Theo truyá»n thuyết, thì ngưá»i đầu tiên sá» dụng ấn đóng lên trên thư, há»a là Lý Thế Dân, tức ÄÆ°á»ng Thái Tông. Rồi do các quân vương các Ä‘á»i sau đỠxướng, các văn nhân mặc khách bắt chước theo, Ä‘á»u thÃch sá» dụng ấn in trên tranh vẽ và thư pháp cá»§a mình.
Từ hai triá»u Thanh Minh cho đến hiện đại, má»™t số lá»›n nhà há»™i há»a, và các thư pháp gia như Triệu Mạnh Phá»§, Vương Miện, Thạch Äà o Ä‘á»u coi ấn chương là má»™t bá»™ pháºn trá»ng yếu trong những tác phẩm thư há»a cá»§a há».
Sá»± kết hợp giữa ấn chương vá»›i nghệ thuáºt thư há»a, thúc đấy thêm sá»± phát triển vá» nghệ thuáºt khắc ấn. Äồng thá»i, hình thà nh những môn phái khác nhau. Thá»i Minh Thanh khá nổi tiếng có An Huy phái mà nhân váºt đại biểu là Trình Thúy , Triết Giang phái có Äinh KÃnh.
Ngà y xưa ấn và tỉ, ở phần dưới đáy được là m theo hình vuông, có khắc loại chữ triện, bên trên có cái núm hình đầu rồng hay đầu hổ, gá»i là "ấn nữu å° ç´ ". Ấn nữu có má»™t cái lá»— để cá»™t dây gá»i là "thụ 綬", ta dịch nghÄ©a là dây thao. Dây thao Ä‘eo ngá»c ấn cá»§a hoà ng đế gá»i là "tỉ thụ璽 綬 ". Còn dây Ä‘eo đồng ấn cá»§a quan lại thì gá»i là "ấn thụ å° ç¶¬ ". Các quan lại má»—i khi đến nhiệm sở, hay Ä‘i tuần ở xa, rất sợ bị mất ấn, nên thưá»ng Ä‘eo ấn và o và o bên trong bụng và cá»™t giây thao ở thắt lưng.
Trong "Sá» Ký-Phạm Tuy liệt truyện" mô tả Phạm Tuy Ä‘i là m quan : " Hoà i hoà ng kim chi ấn, kết tá» thụ vu yêu 懷 黃 金 之 å° çµ ç´« 綬 于 è…°- Dấu ấn và ng và o trong bụng và đeo giây thao ở thắt lưng". Cho thấy thái độ gì giữ ấn tÃn má»™t cách kỹ lưỡng cá»§a Phạm Tuy
Äại khái, lúc bấy giỠấn cá»§a các Thừa Tướng và các đại quan là m bằng và ng và giây thao mầu tÃm. Viên quan nà o bị tá»™i phải bãi chức hay bị Ä‘iá»u nháºm nÆ¡i khác thì phải trải lại ấn cho triá»u đình.
Ngà y nay, những nhà sưu tầm những ấn chương cổ thưá»ng dá»±a và o bốn phương diện chá»§ yếu dưới đây để giám định tháºt giả.
Äó là tà i liệu đã tạo ra ấn. Hình trạng cá»§a ấn. Núm cá»§a ấn và ấn văn, tức chữ trên mặt ấn.
Vá» váºt liệu để là m ấn, như đã trình bầy ở trên, ấn có thể được là m bằng nhiá»u váºt liệu khác nhau: và ng, bạc, đồng, gá»—, xương, đá pha lê, hổ phách…Quan ấn thưá»ng được là m bằng đồng. Trong dân gian, từ Ä‘á»i Nguyên, loại ấn là m bằng đá được phổ biến lưu hà nh rá»™ng rãi.
Trước thá»i Chiến Quốc, "ấn nữu", tức núm ấn thưá»ng là tỵ hình, hình mÅ©i, nên có khi gá»i ấn nữu là " ấn tỵ". Quan ấn to hÆ¡n, chữ trên mặt ấn khắc nổi. Còn tư ấn nhá» hÆ¡n, chữ trên mặt ấn Ä‘a số khắc chìm.
Äá»i nhà Tần, chữ trên mặt quan ấn khắc chìm và thuá»™c loại chữ triện Ä‘á»i Tần. Bố cục cá»§a ấn diện, tức mặt ấn là hình chữ Ä‘iá»n ç”° hay chữ nháºt 日để là m danh giố. Tư ấn Ä‘a số là trưá»ng phương hình (tức chữ nháºt).
Äá»i nhà Hán, dù quan ấn hay tư ấn, ấn nữu là tị nữu, ngõa nữu, kiá»u nữu, sà nữu, ngư nữu, lạc đà nữu, hổ nữu…chữ khắc Ä‘oan chÃnh thẳng thắn, phong cách trang nghiêm.
Thá»i Ngụy Tấn, đứng vá» phương diện hình thức, tuy duyên táºp theo nhà Hán, nhưng trông không thanh bằng các ấn Ä‘á»i Hán. Ấn văn; tức chữ khắc trên mặt ấn lại có su hướng phóng túng tá»± nhiên hÆ¡n .
Qua hai triá»u Tùy ÄÆ°á»ng, ấn diện cá»§a quan ấn to hÆ¡n so vá»›i các triá»u đại trước. Văn tá»±, bút hoạch trông uốn khúc vằn vèo, nổi hẳn trên mặt ấn, ngưá»i ta gá»i đó là loại chữ "cá»u Ä‘iệp triện ä¹ ç–Š 篆 ". Vá» cách gá»i, Võ Tắc Thiên đổi gá»i "tá»· ç’½ " là "bảo 寶 ", nên "tỉ " và "bảo" thông dụng lẫn nhau. Dưới thá»i nhÃ ÄÆ°á»ng còn gá»i ấn chương là " ký 記 " hay "chu ký 朱 記 ".
Trước thá»i Tống, Nguyên tác dụng cá»§a ấn chá»§ yếu là là m bằng chứng. Sau thá»i Tống, Nguyên vịêc sá» dụng ấn cà ng ngà y cà ng phổ biến rá»™ng rãi, như dùng ấn đóng trên há»a phẩm, thư pháp, hay dùng để ngoạn thưởng, từ đó việc khắc ấn cà ng trở thà nh má»™t nghệ thuáºt có giá trị cao, và ngà y nay ngưá»i ta gá»i đó là nghệ thuáºt khắc triện.
C-Sá»± quan trá»ng cá»§a ấn chương .
1-Mất ấn, đồng nghĩa với mất quan.
Trong xã há»™i phong kiến ngà y xưa, quan ấn là tượng trưng cho quyá»n lá»±c mà hoà ng đế ban cho quan lại, tuy chỉ là má»™t váºt nhá» vuông vức không quá má»™ tấc, nhưng từ vương công đại thần đến hà ng huyện lệnh, châu mục, Ä‘á»u cá»±c kỳ trá»ng thị, bảo vệ, gìn giữ. Ấn còn, quyá»n còn. Ấn mất, quan mất.
Trong "Tây Du Ký " cá»§a tác giả Ngô Thừa Ân, ngưá»i Ä‘á»i nhà Minh, ở hồi thứ chÃn, tác giả có thuáºt câu chuyện vá» ngưá»i cha cá»§a ÄÆ°á»ng Tam Tạng là Trần Ngạc, còn có tên là Quang Nhị, Ä‘áºu tiến sÄ© được bổ nhiệm là m Thứ Sá» Giang Châu. Ông mang chiếc ấn do triá»u đình cấp cho, tức quan ấn, cùng ngưá»i vợ là Ân Thị tá»›i nhiệm sở. Không ngá» trên đưá»ng Ä‘i, bị tên cưá»ng tặc là Lưu Hồng đánh chết rồi đẩy xác xuống sông. Sau đó, Lưu Hồng lấy quần áo cá»§a Trần Ngạc để mạo danh Trần Ngạc, mang theo quan ấn, cùng Ân Thị nghiá»…m nhiên đến nhiệm sở tá»±u chức.
Bấy giỠÂn phu nhân Ä‘ang có thai, vì muốn con sau nà y có thể báo được thù cho cha nó nên buá»™c phải ngáºm đắng nuốt cay, nhẫn nhịn sống vá»›i Lưu Hồng. Sau khi sinh nở, Ân phu nhân Ä‘em con để trên má»™t chiếc bè tre, rồi thả xuống dòng sông Trưá»ng Giang. Äứa bé trôi đến Kim SÆ¡n Tá»± ở Trấn Giang thì được má»™t vị sư ở chùa nà y vá»›t lên mang vá» nhà nuôi, sau cÅ©ng Ä‘i tu trở thà nh hòa thượng, tức Huyá»n Trang. Khi Huyá»n Trang lên 18 tuổi má»›i cùng mẹ định kế , bẩm rõ vá»›i triá»u đình, giết được tên đạo tặc Lưu Hồng, báo được thù cho cha.
Má»™t tên cưá»ng đạo, chỉ vì ăn cắp được quan ấn mà trở thà nh má»™t trưởng quan cá»§a má»™t châu trong suốt mưá»i tám năm, đây tháºt là má»™t việc khôi hà i, nhưng đã thá»±c sá»± xẩy ra.
Tuy Tây Du Ký chỉ là má»™t tác phẩm văn há»c, viết theo lối thần thoại tiểu thuyết, cố sá»± mang nhiá»u tÃnh chất hư cấu, nhưng đã cho ngưá»i Ä‘á»c thấy rõ cái táºp tục trong sinh hoạt quan trưá»ng dưới xã há»™i phong kiến ngà y xưa là ngưá»i là m quan chỉ được công nháºn khi có ấn tÃn cầm tay, mà không cần biết đến ngưá»i là m quan là thá»±c hay ngưá»i giả.
Tháºt là má»™t táºp tục kỳ quái.
Ấn còn thì quyá»n còn, mất ấn thì mất quan, mất quyá»n, tháºm chà mất cả tÃnh mệnh, như trưá»ng hợp cá»§a Trần Ngạc, cha cá»§a ÄÆ°á»ng Tăng trên đây. Nên đối vá»›i quan lại, việc bảo vệ , gìn giữ ấn chương là má»™t việc ưu tiên hà ng đầu phải nghÄ© tá»›i khi ra lam quan.
Trên đây, ngưá»i viết có trÃch câu "Hoà i kim chi ấn, kết tá» thụ vu yêu 懷 黃 之 å° çµ ç´« 綬 于腰 ". Chữ "hoà i 懷 " trong câu nà y là má»™t chữ há»™i ý, vốn có nghÄ©a là bao tà ng, cất dấu má»™t váºt gì và o bên trong áo vá»›i thái độ tháºn trá»ng, đã được Tư Mã Thiên xá» dùng để mô tả thái độ cá»§a Phạm Tuy cất giữ ấn chương cá»§a mình và o bên trong áo, chỉ để lá»™ cái giây thao mầu tÃm Ä‘eo ở ngoà i cho ngưá»i ta thấy sá»± quyá»n quý đẳng cấp cá»§a mình thôi.
Thá»i Tây Hán, Chu Mãi Thần nhà nghèo, phải và o rừng đẵn cá»§i Ä‘em bán để mưu sinh, nhưng lại là ngưá»i rất hiếu há»c, tinh thông thư thi văn sá». Sau xin được chân lÃnh quèn trong phá»§ Thái Thú Cối Kế, nhưng vẫn thưá»ng phải ăn nhá» ngá»§ Ä‘áºu trong nhà má»™t viên tiểu lại.
Có má»™t lần viên Thái Thú Cối Kê phải lên kinh thà nh Trưá»ng An để là m đối sách cho triá»u đình. Chu Mãi Thần được cho Ä‘i theo để sai bảo. May thay, Thần gặp được viên đại quan ngưá»i đồng hương là Nghiêm Trợ. Trợ thấy Chu Mãi Thần há»c rá»™ng uyên bác, bèn tiến cá» lên Hán Võ Äế và được Hán Võ Äế bổ nhiệm là m Thái Thú Cối Kê, rồi cho vá» quê thăm gia đình. Khi trở vá» Cối Kê (nay thuá»™c thà nh phố Thiệu Hưng, tỉnh Triết Gian), Chu Mãi Thần vẫn ăn mặc y nguyên áo quần như lúc còn hà n vi, còn chiếc ấn có bốn chữ "Cối Kê Thái Thú", Chu Mãi Thần bá»c kỹ và o trong áo, sau đó xuống xe Ä‘i thẳng đến và o trong cá»a nha môn quáºn Cối Kê.
ChÃnh lúc đó bá»n quan lại nha dịch trong quáºn Ä‘ang yến ẩm vui đùa, chẳng má»™t ai để ý nhòm ngó gì đến tên tiểu tốt Chu Mãi Thần cả. Còn Chu Mãi Thần cứ Ä‘i thẳng và o sau háºu đưá»ng, gặp viên tiểu lại trước đã từng cho Chu Mãi Thần ăn nhỠở nhá». Viên tiểu lại cÅ©ng không há» biết là Chu Mãi Thần đã được Hán Võ Äế bổ nhiệm là m Thái Thú Cối Kê, cứ quen lệ, Ä‘em cÆ¡m ra má»i Chu Mãi Thần ăn cùng. Sau khi cÆ¡m nước no nê, Chu Mãi Thần má»›i bèn cởi áo ra để hóng chút gió cho mát, vô tình để lá»™ giây thao Ä‘eo ấn lòi ra ngoà i. Viên tiểu lại, thoạt nhìn thấy, lấy là m kỳ lạ, dùng tay cầm lấy giây thao mà kéo, nà o ngá» kéo tuá»™t luôn cả chiếc ấn cá»§a Chu Mãi Thần rÆ¡i xuống. Viên tiểu lại nhìn thấy bốn chữ "Cối Kê Thái Thú" sáng chói cả mắt khắc trên quả ấn thì sợ hãi thất sắc, vá»™i và ng cháºy ra ngoà i tiá»n đưá»ng, hô hoán gá»i má»i ngưá»i. Những quan lại nha dịch trong quáºn lúc đó Ä‘ang uống say, chẳng má»™t ai tin là tháºt, Ä‘á»u lên tiếng mắng viên tiểu là khoác lác, láo lếu.
Viên tiểu lại lới nói :
-Ai không tin, cứ và o sẽ thấy ấn tÃn !
Những ngưá»i trước đây vốn khinh thưá»ng Chu Mãi Thần, bèn xô nhau và o trong háºu đưá»ng để xem. Chỉ má»›i nhác thấy quả ấn, Ä‘á»u đã quay đầu chạy ra, hô hoán bảo nhau :" Äúng tháºt ! Äúng là Thái Thú tháºt".
Rồi tỉnh rượu, tranh nhau sắp hà ng thà nh tá» chỉnh đứng dưới thá»m tiá»n đưá»ng, chỠđợi bái kiến Chu Mãi Thần.
Má»™t lát sau Chu Mãi Thần Ä‘i ra, tiếp nháºn những chà o mừng bái kiến cá»§a các quan viên thuá»™c hạ. Sau đó lên xe tứ mã cá»§a triá»u đình Ä‘i vá» quê nhà ở Ngô huyện.
Trên đưá»ng Ä‘i, Ä‘i đến đâu Chu Mãi Thần cÅ©ng được quan lại các huyện tranh nhau nghênh đón chúc mừng.
Câu chuyện trên đây vá» Chu Mãi Thần, cho thấy vai trò quan trá»ng cá»§a ấn tÃn trong sinh hoạt quan trưá»ng phong kiến ngà y xưa : Ai có ấn ngưá»i là quan.
Vì thế, dù chỉ là má»™t váºt nhá» bé, nhưng "ấn" và "tỉ" có má»™t tác dụng hết sức trá»ng đại. Ngưá»i nắm giữ được "ngá»c tá»·" và "tá»· thư" có khả năng quyết định váºn mệnh cá»§a cả má»™t quốc gia, là m đảo lá»™n cả má»™t vương triá»u.
Năm 210 trước Công Nguyên, tức năm Tần Thá»§y Hoà ng chấp chÃnh tam tháºp thất niên, Tần Thá»§y Hoà ng đông tuần, tùy hà nh có thiếu tá» Hồ Hợi, Tả Thừa Tướng Lý Tư, và Trung Xa Phá»§ Lệnh Triệu Cao. Trên đưá»ng trở vá», Ä‘i đến Sa Khâu (nay thuá»™c Bình Hương tỉnh Hà Bắc), Tần Thá»§y Hoà ng bị trá»ng bệnh, lúc lâm chung má»›i viết "tỉ thư" ra lệnh cho công tá» Phù Tô, khi đó Ä‘ang giám quân ở biên giá»›i phÃa bắc, phải láºp tức trở vá» kinh đô Hà m Dương để lo liệu háºu sá»± và kế thừa hoà ng vị. Nhưng "tỉ thư" chưa kịp gá»i Ä‘i thì Tần Thá»§y Hoà ng qua Ä‘á»i. Bấy giá» có mặt cá»§a cáºn thần cá»§a Tần Thá»§y Hoà ng là Triệu Cao. Cao vốn là ngưá»i coi vá» xa mã và chưởng quản vá» các việc tỉ, ấn, văn thư, lại là thầy dáºy pháp luáºt cho ngưá»i con thứ mưá»i tám cá»§a Tần Thá»§y Hoà ng là Hồ Hợi. Sau khi Tần Thá»§y Hoà ng chết, Triệu Cao thông đồng vá»›i Hồ Hợi ép Thừa Tương Lý Tư ngụy tạo "tỉ thư" cá»§a Tần Thá»§y Hoà ng, láºp Hồ Hợi là m Thái Tá», và là m giả thêm má»™t "tỉ thư" khác vu cho Phù Tô và tướng quân Mông Äiá»m cái tá»™i bất trung và phỉ báng hoà ng đế, rồi sai ngưá»i mang "tỉ thư" lên biên giá»›i phÃa bắc bức Phù Tô tá»± sát, đồng thá»i bắt Mông Äiá»m. Äợi cho đến khi vỠđến Hà m Dương Triệu Cao má»›i công bố là Tần Thá»§y Hoà ng qua Ä‘á»i, rồi láºp Hồ Hợi là m Tần Nhị Thế Hoà ng Äế.
Trong chiá»u dà i lịch sá» 2133 năm cá»§a các vương triá»u tại Trung Hoa, từ Tần Thá»§y Hoà ng thống nhất lục quốc đến cuối nhà Thanh, ngưá»i ta đã thấy xẩy ra nhiá»u lần những chuyện dùng "tá»· thư"giả để âm mưu tranh Ä‘oạt đế vị, và rất coi trá»ng sá»± chiếm hữu được ngá»c tỉ.
D-Sá»± ra Ä‘á»i cá»§a Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ ( 傳 國 玉 ç’½ )
Như trên đã trình bầy, "ấn tÃn å°ä¿¡ " cá»§a quan lại là tượng trưng cho quyá»n lá»±c cá»§a quan lại được nhà vua ban cấp.
Còn "ngá»c tỉ 玉 ç’½ " cá»§a hoà ng đế, là đại biểu và tiêu chà cho quyá»n lá»±c tối thượng cá»§a chÃnh bản thân hoà ng đế. Chẳng những thế, "ngá»c tỉ" còn là được coi là quốc bảo, nên được cất giữ tôn trá»ng truyá»n từ Ä‘á»i nà y sang Ä‘á»i khác. Muốn cá»§ng cố tư cách hoà ng đế cá»§a mình, các vua chúa dù là soán Ä‘oạt, hay thiá»n nhượng, thưá»ng cố công tìm cách chiếm cho được "Truyá»n Quốc Ná»c Tỉ".
Nguyên là sau khi Tần Thá»§y Hoà ng thống nhất Trung Quốc, để chứng tá» quyá»n uy tối cao vô thượng cá»§a mình, bèn ra lệnh cho ngá»c công là Tôn Thá» dùng má»™t loại ngá»c quý nổi danh đương thá»i là loại ngá»c Hòa Thị, để tạo cho ông ta má»™t viên "ngá»c tỉ" là m bảo váºt truyá»n quốc, gá»i là "Truyá»n Quốc Ngá»c Tá»·".
Viên ngá»c tỉ nà y vuông vức bốn tấc, phÃa trên khắc hình con rồng cuá»™n khúc, tháºp phân tinh xảo khéo léo, phÃa dưới khắc tám chữ triện, do chinh tay Thừa Tướng Lý Tư viết chiếu theo ý cá»§a Tần Tá»§y Hoà ng là :" Thụ mệnh vu thiên, ký thá» vÄ©nh xương å— å‘½ 于 天 æ—¢ 壽 æ°¸ 昌 ", có ý nghÄ©a là ngôi hoà ng đế cá»§a Tần Thá»§y Hoà ng là do "thiên thụ", trá»i ban cho;và sẽ tồn tại mãi mãi đến Nhị Thế, Tam Thế, Tứ Thế…muôn Ä‘á»i sau .
Trước thá»i Tần và Hán thì không có sá»± khác biệt tôn, ty cá»§a chữ "ấn" vá»›i chữ "tỉ", chỉ sau khi Tần Thá»§y Hoà ng lên ngôi, má»›i quy định chữ "tỉ", được chuyên dùng chỉ ấn cá»§a hoà ng đế, và "tỉ" phải được khắc bằng ngá»c, nên thưá»ng gá»i là ngá»c tỉ.
Tần Thá»§y Hoà ng trong lòng ôm má»™ng dùng viên ngá»c tỉ nà y, để lưu truyá»n lại cho con cháu mãi mãi thiên thu vạn đại vá» sau, cÅ©ng như ông từng ôm hy vá»ng tu sá»a, nối liá»n Vạn Lý Trưá»ng Thà nh để có thể ngăn chặn vÄ©nh viá»…n sá»± xâm lăng cá»§a rợ Hồ phương bắc. Nhưng lịch sá» Trung Quốc đã chứng minh rằng đó chỉ là giấc mÆ¡ hão huyá»n, Tần vương triá»u đã không tồn tại được mãi mãi như ý nguyện cá»§a Tần Thá»§y Hoà ng, mà chỉ truyá»n được có hai Ä‘á»i, đến Tần Nhị Thế Hoà ng Äế Hồ Hợi thì bị diệt vong.
Từ đó, viên "Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ" trở thà nh tượng trưng ngôi vị, quyá»n lá»±c cá»§a các hoà ng đế. Ngôi Hoà ng đế là do trá»i thụ dữ. Các vua má»›i lên ngôi, Ä‘iá»u trước hết là cố tìm cách chiếm hữu cho được "Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ", để chứng minh tÃnh cách thần thánh cá»§a mình vá»›i dân chúng, và mình là ngưá»i "thụ mệnh vu thiên".
E-Sá»± luân lạc cá»§a "Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ" trong lịch sá» Trung Quốc.
Năm 207 trước Công Nguyên, Triệu Cao âm mưu vá»›i con rể là Hà m Dương lệnh Diêm Nhạc, bức tá» Tần Nhị Thế Hồ Hợi ở Vá»ng Di Cung, giết Lý Tư ở ngoà i chợ. Sau đó, Cao láºp ngưá»i cháu cá»§a Tần Thá»§y Hoà ng là Tá» Anh lên thay. Tá» Anh vốn được tiếng là ngưá»i nhân ái, cần kiệm. Cao đưa Tá» Anh lên ngôi là có ý muốn nhá» và o danh vá»ng cá»§a Tá» Anh để hòa hoãn vá»›i những cuá»™c nổi dáºy chống đối mình, và để soa dịu sá»± căm phẫn cá»§a dân chúng đất Quan Trung.
Nhưng Cao lại cho rằng nhà Tần vốn là chỉ là má»™t vương quốc, khi Tần Thá»§y Hoà ng là m vua nắm trá»n thiên hạ trong tay, nên má»›i xưng là Hoà ng Äế, đến nay lục quốc tá»± tái láºp lại, thiên hạ cá»§a Tần Thá»§y Hoà ng sụp đổ, cương thổ nước Tần vì thế thu nhá» lại, vua Tần không thể xưng là Hoà ng Äế được nữa, mà chỉ nên xưng là "vương" như trước thôi, vì thế Tá» Anh chỉ có danh xưng là Tần Vương.
Tháng chÃn cùng năm, Triệu Cao dụ Tá» Anh trai giá»›i, để tế tá»± tổ miếu và sẽ trao " Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ" cho.
Nhưng Tá» Anh thấy Triệu Cao đã sát hại Tần Nhị Thế, sợ sẽ giết nốt mình cùng các tông tá»™c nhà Tần và o ngà y tế tá»± tổ miếu, nên đã ước định vá»›i Hạng VÅ© chia đất Quan Trung mà xưng vương, nhân thế, Tá» Anh bà n vá»›i hai ngưá»i con, lấy cá»› là bệnh không đến lá»… tổ miếu được, và muốn Triệu Cao đến nhà mình rồi tìm cách mà giết Ä‘i.
Cho đến năm 8 Công Nguyên, Hán Thiếu Äế Lưu Anh bị ngoại thÃch là Vương Mãng là m chÃnh biến cướp Quả nhiên, Triệu Cao sau nhiá»u lần cho ngưá»i má»i Tá» Anh không được, bèn tá»± đến phòng trai cá»§a Tá» Anh nên bị Tá» Anh sai ngưá»i đâm chết.
Tháng mưá»i năm 206 trước Công Nguyên, khi Lưu Bang tiến quân và o Hà m Dương, Tần Vương Tá» Anh Ä‘i tố xa, ngá»±a trắng, dùng giây Ä‘eo ấn cá»§a mình buá»™c và o cổ, niêm phong ngá»c tỉ và phù tiết, đứng ở quỹ đạo chá» dâng cho Lưu Bang để xin hà ng.
Nhà Tần chÃnh thức bị diệt vong từ đấy.
Và cÅ©ng từ đấy, viên "Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ" cá»§a nhà Tần rÆ¡i và o tay nhà há» Lưu, trải qua 214 năm và 12 vị Hoà ng Äế nhà Tiá»n Hán. Song trên thá»±c tế, viên "Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ" nà y được nhà Hán coi là báu váºt, trịnh trá»ng trân tà ng trong cung ở Trương An, tượng trưng hoà ng quyá»n, còn sá» dụng thì lại dùng sáu loại ngá»c tỉ khác nhau :
1-Hoà ng Äế Hà nh Tỉ 皇 å¸ è¡Œ ç’½
2-Hoà ng Äế Chi Tỉ 皇 å¸ ä¹‹ ç’½
3-Hoà ng Äế TÃn Chỉ 皇 å¸ ä¿¡ ç’½
4-Thiên Tá» Hà nh Tỉ 天 å 行 ç’½
5-Thiên Tá» TÃn Tỉ 天 å ä¿¡ ç’½
6-Thiên Tá» Chi Tỉ 天 å 之 ç’½
Các vương triá»u từ nhà Tùy trở vá» trước, duyên theo chế độ Hán nên sá» dụng 6 thứ ngá»c tỉ như nhà Hán, nhưng từ nhà Tùy, và các vương triá»u ÄÆ°á»ng , Tống gia tăng thêm "Thần Tỉ 神璽 " và "Thụ Mệnh Tỉ å—命璽 "
Má»—i viên ngá»c tỉ, dụng đồ lại khác nhau. Thà dụ như " Hoà ng Äế Hà nh Tỉ " được dùng trong việc thưởng tứ các chư hầu vương. " Hoà ng Äế TÃn Chỉ " được sá» dụng để trưng dụng và điá»u động các đại thần và tướng lãnh. Văn thư gá»i cho các nước ngoà i thì dùng “Thiên Tá» Hà nh Tỉâ€. ÄÃnh láºp minh ước vá»›i các nước ngoà i thì dùng “ Thiên Tá» TÃn Chỉ â€
Cho đến năm 8 Công Nguyên, Hán Thiếu Äế Lưu Anh bị ngoại thÃch là Vương Mãng là m chÃnh biến cướp ngôi xưng đế, Mãng cÅ©ng muốn chứng tá» vá»›i thiên hạ là ngôi vị và quyá»n lá»±c cá»§a mình là do "thiên thụ", trá»i ban cho, bèn sai ngưá»i em là An Dương Hầu Vương Thuấn và o trong háºu cung ép Thái Hoà ng Thái Háºu Vương ChÃnh Quân, mẹ cá»§a Hán Thà nh Äế và là cô ruá»™t cá»§a Mãng, trao "Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ" cho mình, nhưng chẳng những bị Vương ChÃnh Quân từ chối và còn dùng những lá»i lẽ gay gắt mắng Vương Thuấn :
-Anh em nhà mà y đã mấy Ä‘á»i thụ Æ¡n Hán triá»u, được giầu có sang trá»ng, chẳng biết báo đáp, phụ cái công phó thác, lại nhân lúc vua còn trẻ không nÆ¡i nhá» cáºy, mà soán Ä‘oạt hoà ng vị, vong ân phụ nghÄ©a có khác chi loà i chó loà i heo. Bá»n ngươi đã cho rằng "thiên thụ" cho ngôi báu, thì sao không tá»± đúc "ngá»c tỉ" mà dùng, việc gì mà phải cầu đến viên ngá»c tỉ vong quốc nà y là m gì ? Ta là gái góa nhà Hán, sá»›m muá»™n gì cÅ©ng chết, nhưng ta nhất quyết chết cùng vá»›i viên ngá»c tỉ nà y. "
Nói xong, rồi nổi cÆ¡n tức giáºn, cầm viên truyá»n quốc ngá»c tỉ ném mạnh xuống đất, khiến cho viên ngá»c tá»· nà y bị sứt má»™t góc.
Sau Vương Mãng phải dùng loại và ng thuần chất để khảm lại.
Ãt lâu sau, Vương Mãng bị quân khởi nghÄ©a đánh bại. Trước khi chết, Mãng Ä‘eo viên "Truyá»n Quốc Ngá»c Tá»·" nà y trên cổ. Má»™t viên quan quân khi chặt đầu Mãng tìm được, Ä‘em dâng cho lãnh tụ cá»§a mình là Lưu Huyá»n. Huyá»n lại Ä‘em dâng cho lãnh tụ cá»§a XÃch Mi Quân.
Äến năm 25 Công Nguyên, khi Lưu Tú, má»™t hoà ng tá»™c há» xa cá»§a nhà Hán, nổi lên đánh bại XÃch Mi Quân, láºp ra nhà Äông Hán, viên truyá»n quốc ngá»c tỉ lại trở vá» nằm trong tay nhà há» Lưu thêm gần hai trăm năm nữa, đến khi xẩy ra cái loạn "Tháºp Thưá»ng Thị", má»™t táºp Ä‘oà n những tên hoạn quan do Trương Nhượng cầm đầu, chuyên hoà nh bạo ngược, thao túng chÃnh quyá»n cuối thá»i nhà Äông Hán, và o năm Trung Bình lục niên, tức năm 189 Công Nguyên, vua Hán Linh Äế qua Ä‘á»i, Äại Tướng Hà Tiến mưu giết bá»n hoạn quan, nhưng âm mưu bị phát giác, Hà Tiến bị bá»n hoạn quan Trương Nhượng và Äoà n Khuê giết. Viên Thiệu và Tà o Tháo và o quân tim bắt bá»n Nhượng. Nhượng bèn ban đêm ép vua má»›i láºp là Thiếu Äế Lưu Biện cùng Trần Lưu Vương trốn ra khá»i hoà ng cung ở Lạc Dương, chạy đến Tiểu Bình Tân, bị bá»n Viên Thiệu Ä‘uổi theo truy lùng, tìm được Thiếu Äế rước vá» cung, nhưng viên truyá»n quốc ngá»c tỉ bị ném xuống giếng "Chân Cung Tỉnh" ở Lạc Dương, mà không ai hay. .
Câu truyện nà y cÅ©ng được La Quán Trung thuáºt lại trong "Tam Quốc Chà Diá»…n NghÄ©a".
Sau nà y, Äổng Trác dẫn binh Tây Lương và o cướp pháp và tà n sát dân chúng Lạc Dương, khiến cho các chư hầu vùng Quan Äông (chỉ vùng đất phÃa đông Äồng Quan, nay thuá»™c huyện Äồng Quan tỉnh Thiểm Tây) nổi lên thảo phạt Trác.
Năm SÆ¡ Binh nguyên niên Ä‘á»i Hán Hiến Äế, tức năm 190 Công Nguyên, Trưá»ng Xa Thái Thú là Tôn Kiên, cùng vá»›i các Thái Thú và Châu Mục nổi lên liên minh thảo phạt Äổng Trác, tác chiến vô cùng dÅ©ng mãnh, nhiá»u lần đánh bại quân Äổng Trác, khiến cho Trác phải e ngại lo sợ rút quân vá» Trưá»ng An, rồi sai Lý Thôi đến đỠnghị hòa thân vá»›i Kiên, nhưng bị Kiên từ chối, Ä‘em tiến quân và o Lạc Dương, cho ngưá»i tu sá»a miếu đưá»ng lăng tẩm cá»§a các vua nhà Hán bị quân Tây Lương đốt phá, nhân thế má»›i tìm được viên truyá»n quốc ngá»c tỉ đựng trong má»™t chiếc há»™p khóa và ng và bao trong má»™t cái túi gấm, Ä‘eo trên cổ thi thể cá»§a má»™t cung nữ mò từ dưới giếng lên.
Năm SÆ¡ Bình nhị niên, tức năm 191 Công Nguyên, Tôn Kiên nghe lá»i Viên Thuáºt Ä‘em quân tiến đánh Kinh Châu, chinh phạt Lưu Biểu. Biểu sai Äại Tướng là Hoà ng Tổ, Ä‘i ngược vá» Phà n Thà nh và Äặng Huyện để đánh Kiên, nhưng bị Kiên phá vỡ, Ä‘uổi chạy đến Hán Thá»§y và vây Tổ ở Tương Dương, khi Kiên đơn thương độc mã má»™t mình qua núi Hiện SÆ¡n thì bị phục binh cá»§a Tổ bắn chết.
Viên Thuáºt em Viên Thiệu, vốn ôm dã tâm xưng đế từ lâu, nay nghe tin Tôn Kiên chiếm hữu được Truyện Quốc Ngá»c Tỉ, Thuáºt bèn lợi dụng cÆ¡ há»™i vợ Kiên là Ngô thị Ä‘em quan tà i chồng vá» quê, bắt giữ lại và cướp Ä‘oạt Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ rồi xưng đế ở vùng Thá» Xuân, nhưng Thuáºt tuy là ngưá»i có "đại chÃ" nhưng máºt nhá» như chuá»™t, chỉ nhá» tà i cá»§a Kiên mà cát cứ má»™t vùng, tÃnh lại hoang dâm xa xỉ, hoà nh chÃnh bạo ngược, khiến cả vùng Giang Hoà i bị tà n phá, dân chúng Ä‘a số bị chết đói, sau Thuáºt bị Tà o Tháo và Lã Bố đánh cho nhiá»u tráºn thất Ä‘iên bát đảo, đến năm Kiến An tứ niên, tức năm 199 Công Nguyên, Thuáºt bị thổ huyết mà chết. Lúc đó thá»§ hạ cá»§a Thuáºt có ngưá»i tên là Từ Lục, biết Tháo Ä‘ang ép Hán Hiến Äế dá»i đô đến Hứa Xương, bèn Ä‘em Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ dâng cho Tháo.
Tuy nắm được truyá»n quốc ngá»c tỉ, nhưng Tháo là kẻ gian hùng, không dám xưng đế, phải đợi đến năm 220 Công Nguyên, khi Tà o Phi phế vua Hiến Äế láºp ra nhà Ngụy, viên truyá»n quốc ngá»c tỉ má»›i chÃnh thức thuá»™c vá» há» Tà o.
Äến cuối Ä‘á»i nhà Ngụy, Tư Mã Viêm ép vua Nguỵ là Tà o Hoán phải nhưá»ng ngôi cho , viên truyá»n quốc ngá»c tỉ lại rÆ¡i và o tay dòng há» Tư Mã.
Nhà Tây Tấn do Tư Mã Viêm kiến láºp, trải qua 52 năm, bốn Ä‘á»i vua, thì bị diệt vong, Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ bị luân lạc trong tay các các chÃnh quyá»n cát cứ Tháºp Lục Quốc ở phương bắc.
Năm 352 CN, nước Nhiá»…m Ngụy, má»™t chÃnh quyá»n cát cứ non yểu trong Tháºp Lục Quốc bị diệt, viên Thái Thú Bá»™c Dương cá»§a nước nà y là Äái Thi Ä‘em truyá»n quốc ngá»c tỉ hiến cho hoà ng đế nhà Äông Tấn.
Năm 420 Công Nguyên, vua Cung Äế nhà Äông Tấn bị Lưu Dụ ép truyá»n ngôi, nhà Äông Tấn mất , Lưu Dụ chiếm được viên truyá»n quốc ngá»c tá»·, lên ngôi hoà ng đế láºp ra nhà Tống, (thưá»ng được các sá» gia gá»i là Nam Triá»u Tống, để khu biệt vá»›i nhà Nam Tống do Triệu Cấu kiến láºp ở Nam Kinh và o năm 1127 Công Nguyên), cÅ©ng từ đây, viên truyá»n quốc ngá»c tỉ nà y bắt đầu má»™t cuá»™c luân lưu thay đổi chá»§ nhân tại các vương triá»u phÃa nam như Tống, Tá», Lương, Trần.
Năm 589 Công Nguyên, vua Háºu Chá»§ nhà Trần, má»™t ông vua Nam Triá»u, có Ä‘á»i sống sa hoa phóng túng, ngà y ngà y chỉ cùng phi tần, văn quan yến ẩm, ngâm thÆ¡ tác phú, không lo việc triá»u chÃnh, khi Tùy Văn Äế Dương Kiên Ä‘em chinh phạt, bị bắt cầm tù, nhà Trần vong, viên truyá»n quốc ngá»c tỉ lạc và o tay nhà Tùy.
Cuối Ä‘á»i nhà Tùy, năm 618 Công Nguyên, Tùy Dạng Äế bị Vu Văn Hóa Cáºp và Tư Mã Äức Kham phát động chÃnh biến giết và chiếm được truyá»n quốc ngá»c tỉ. Vu Văn Hóa Cáºp xưng đế, láºp ra nước Hứa, nhưng chÃnh quyá»n nà y chỉ tồn tại có má»™t năm sau bị Äáºu Kiến Äức đánh bại, bắt và giết ở Liêu Thà nh.
Năm 621 Công Nguyên, Äáºu Kiến Äức thua tráºn bị giết ở Trưá»ng An, ngưá»i vợ Ä‘em truyá»n quốc ngá»c tỉ hiến cho ÄÆ°á»ng Cao Tổ Lý Uyên, nhân thế nhÃ ÄÆ°á»ng là m sở hữu chá»§ cá»§a viên truyá»n quốc ngá»c tỉ nà y ba trăm bẩy mươi năm.
Cuối cùng, năm 907 Công Nguyên, viên ngá»c tỉ lại rÆ¡i và o tay Chu Ôn.
Ôn vốn là má»™t bá»™ tướng cá»§a Hoà ng Sà o nổi lên chống nhÃ ÄÆ°á»ng, sau phản Hoà ng Sà o đầu hà ng ÄÆ°á»ng, được vua ÄÆ°á»ng đổi tên là Chu Toà n Chung, nhưng sau lại phản nhÃ ÄÆ°á»ng, âm mưu ép vua nhÃ ÄÆ°á»ng là Ai Äế trao cho truyá»n quốc ngá»c tỉ và nhưá»ng ngôi, láºp ra Háºu Lương.
Sau khi nhà Háºu Lương do Chu Ôn kiến láºp bị diệt, viên "Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ " rÆ¡i và o tay Lý Tồn Úc, ngưá»i láºp ra nhà Háºu ÄÆ°á»ng.
Năm 936 Công Nguyên, Thạch KÃnh ÄÆ°á»ng cấu kết vá»›i ngưá»i Khiết Äan là Da Luáºt Äức Quang tấn công Lạc Dương, vua Phế Äế nhà Háºu ÄÆ°á»ng là Lý Tòng A thấy thế nước không còn giữ nổi, má»›i ôm truyá»n quốc ngá»c tỉ leo lên lầu Huyên Võ Lâu và tá»± thiêu.
Từ đấy truyá»n quốc ngá»c tỉ bị thất tung, không ai biết ở đâu.
Sau đấy, xẩy ra không Ãt những giai thoại và những truyá»n thuyết liên quan đến viên truyá»n quốc ngá»c tỉ nà y.
Mãi đến Ä‘á»i nhà Minh, có má»™t ngưá»i chăn dê ở ngoà i đồng, thấy có má»™t con dê cứ dùng móng chân mà cà o mãi ở trên má»™t khoảng đất, ngưá»i chăn dê lấy là m lạ, má»›i đà o chá»— đất ấy lên, thì phát hiện được má»™t viên ngá»c tỉ rất là tinh mỹ nằm ở dưới đất. Ông ta biết là váºt báu, má»›i Ä‘em hiến cho má»™t ngưá»i háºu duệ cá»§a Nguyên Thuáºn Äế là Bác Thạc Khắc Äồ Hãn, tin tức nà y được truyá»n đến má»™t ngưá»i hâu duệ khác cá»§a Thà nh Cát Tư Hãn là Lâm Äan Hãn. Ông nà y cho rằng viên ngá»c tỉ thuá»™c vỠông ấy, bèn dùng võ lá»±c đến đánh Bác Thạc Khắc Äồ Hãn để chiếm lấy.
Cuối cùng, đến đầu Ä‘á»i nhà Thanh, viên ngá»c tỉ cá»§a ngưá»i chăn dê lá»t và o tay Hoà ng Thái Cá»±c, tức Thanh Thái Tông sau nà y. Lúc đó, Hoà ng Thái Cá»±c má»›i phát hiện trên viên ngá»c tỉ nà y có khắc mấy chữ : " Chế Cáo Chi Bảo 制 誥 之 寶 ", không phải là viên truyá»n quốc ngá»c tỉ cá»§a Tần Thá»§y Hoà ng. Nhưng vì, Hoà ng Thái Cá»±c thưá»ng tuyên dương chiếm được thiên hạ là do "mệnh trá»i qui vá» mình". Vì thế, năm 1636, khi Hoà ng Thái Cá»±c lên ngôi hoà ng đế kế vị cha là Ná»— NhÄ© Cáp XÃch, thừa nháºn viên ngá»c tỉ đó là "Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ", rồi cải tá»™c danh Nữ Chân thà nh Mãn Châu, và cải quốc hiệu Háºu Kim là Äại Thanh.
Viên "truyá»n quốc ngá»c tỉ" giả đó trở nên truyá»n quốc ngá»c tỉ tháºt cá»§a vương triá»u nhà Thanh, suốt 11 Ä‘á»i vua, và kéo dà i 276 năm.
Cho đến khi xẩy ra cuá»™c Cách Mạng Tân Hợi năm 1911, ông vua cuối cùng cá»§a nhà Thanh là Phổ Nghi bị láºt đổ, phải xuống chiếu thoái vị như vua Bảo Äại ở nước ta, rồi bị trục xuất ra khá»i hoà ng cung, nhưng vua Phổ Nghi cÅ©ng không quên mang theo viên "Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ" có bốn chữ "Chế Cáo Chi Bảo" nà y.
Sau, trải qua những năm cải tạo tù đầy dưới triá»u đại cá»§a Cá»™ng Sản Trung Quốc, do sá»± dụ dá»— và đe dá»a cá»§a cán bá»™ quản giáo, vua Phổ Nghi má»›i lấy viên "Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ " giả nà y, được bà máºt cất dấu trong má»™t chiếc hòm hai đáy, giao cho nhà nước Cá»™ng Sản Trung Hoa.
Kết cục vá» viên ngá»c tỉ do ngưá»i chăn dê đà o được ở ngoà i thảo nguyên thì như thế.
Còn má»™t truyá»n thuyết vá» má»™t viên ngá»c tỉ giả khác nữa, cÅ©ng xin ghi lại ra đây:
Và o thá»i vương triá»u nhà Tống, không rõ và o năm nà o, có má»™t ngưá»i nông phu ở Hà m Dương ra ngoà i cánh đồng là m việc, trong khi cầy ruá»™ng thì phát hiện má»™t viên ngá»c ấn, trên ngá»c ấn có khắc tám chữ :"Thụ Mệnh Vu Thiên Ký Thá» VÄ©nh Xương", y hệt tám chữ viết Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ cá»§a Tần Thá»§y Hoà ng. Tể tướng nhà Tống lúc đó là Sái Kinh, sau xem xét và khảo nghiệm má»›i tuyên bố đó là ngá»c tỉ truyá»n quốc tháºt cá»§a Tần Thá»§y Hoà ng, việc đó từng là m kinh động má»™t thá»i.
Sau đó, trải qua nhiêu năm tháng, không biết do đâu viên ngá»c tỉ nà y lại trở thà nh váºt sở hữu cá»§a má»™t viên tướng Quốc Dân Äảng Trung Quốc cư trú nhiá»u năm tại Mỹ quốc. Và o thá»i kỳ xẩy ra cuá»™c cách mạng văn hóa ở Trung Cá»™ng, viên tướng Quốc Dân Äảng có ý muốn Ä‘em viên ngá»c tá»· nà y ra bán ở Ão Môn. Má»™t nhân sÄ© thân Trung Cá»™ng ở Hương Cảng biết tin đó, muốn bá» tiá»n ra mua vá» cho nước mình, nhưng không biết chắc chắn viên ngá»c tỉ nà y là tháºt hay giả, má»›i cáºy nhá» má»™t chuyên gia trứ danh vỠđồ cổ ở lục địa là Phó Äại Dữu, đến khảo sát. Sau khi Ä‘Ãch thân xem xét, chuyên gia đồ cổ nà y xác nháºn đó là ngá»c tỉ truyá»n quốc giả.
Gần đây nhất, há»c giả Chung Thế Kiệt ở Hương Cảng cho biết ông tìm được viên ngá»c tỉ truyá»n quốc là m bằng ngá»c há» Hòa từ má»™t ngưá»i bạn Nháºt Bản. Tháng 10 năm 1991, há»c giả há» Chung có mở má»™t há»™i nghị tá»a đà m ở Tây An và Bắc Kinh, vá»›i há»c thuáºt giá»›i để thảo luáºn vá» viên ngá»c tỉ truyá»n quốc há» Hòa nà y. Nhưng không Ãt há»c giả tá» ra hoà i nghi vá» sá»± xác thá»±c viên ngá»c tỉ nà y.
Bởi váºy, cho đến nay, tung tÃch viên "Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ" cá»§a Tần Thá»§y Hoà ng vẫn không ai biết Ä‘Ãch xác là ở đâu. Nhưng căn cứ theo sá»± nghiên cứu cá»§a các chuyên gia thì ngá»c há» Hòa dùng đế Ä‘iêu khắc và chế tạo ngá»c tỉ truyá»n quốc là loại thạch ngá»c, thuá»™c "Trụ Trưá»ng Thạch", có thể chịu má»™t độ nóng đến 1300 độ, sức nóng cá»§a loại lá»a thưá»ng không đủ sức thiêu há»§y nó được.
Từ đó suy ra, viên "Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ" cá»§a Tần Thá»§y Hoà ng khó có thể tiêu tan Ä‘i cùng vá»›i vua Phế Äế nhà Háºu ÄÆ°á»ng khi ông nà y leo lầu Huyá»n Võ ở Lạc Dương để tá»± thiêu.
Trong khi ở phương bắc, há» Lưu nhà Hán, là m chá»§ nhân cá»§a viên "Truyá»n Quốc Ngá»c Tỉ" và tôn quý là quốc bảo, đồng thá»i tạo ra 6 viên ngá»c tỉ khác để dùng và o nhưng công việc khác nhau cá»§a vương triá»u nhà Hán, thì tại phương nam, nước Nam Việt, há» Triệu cÅ©ng chế tạo những viên ấn tỉ riêng xá» dụng cho nước mình, trong đó có viên "Văn Äế Hà nh Tỉ" thuá»™c loại kim ấn, được các sá» gia và các nhà khảo cổ coi là "bảo trung chi bảo", "trá»ng trung chi trá»ng" mà ngưá»i ta đã khai quáºt được trong ngôi má»™ cá»§a Triệu Văn Äế, vua Ä‘á»i thứ hai cá»§a nước Nam Việt và o năm 1983 ở thà nh phố Quảng Châu trên núi Tượng Cương SÆ¡n.
Bà i viết nà y không mang tÃnh cách má»™t bà i nghiên cứu, chỉ dà nh mua vui cho bạn bè bằng hữu trong lúc đông sang cảnh muá»™n, má»™t đèn hiu hắt, và xin dà nh má»™t bà i viết khác vá» viên "Văn Äế Hà nh Tỉ æ–‡å¸è¡Œç’½ " cá»§a Triệu Văn Vương khi có dịp.
(Paris ngà y 26-11-2006-11g55 –Phạm xuân Hy)_______________________________________________________________________________________________________________________________
Sách tham khảo : 1-Trung Quốc văn hoá sá» 500 nghi án ä¸ åœ‹ æ–‡ 化 å² 500 ç–‘ 案
2-Trung Quốc lịch sá» bà văn dáºt sá»± ä¸ åœ‹ æ· å² æ–‡ 軼 事
3-Vạn sá»± do lai è¬ äº‹ ç”± 來
4-Trung Quốc văn hoá tri thức tinh hoa ä¸ åœ‹ æ–‡ 化 知 è˜ ç²¾ 花
5-Từ Hải è¾ æµ·
[ Trở VỠ]